Jeden Kościół, dwa obrządki

Święta Zmartwychwstania Pańskiego to najważniejsze dni w roku liturgicznym. Mówi się o nich „święto świąt” – są przypomnieniem i uobecnieniem tego, że Chrystus umarł i zmartwychwstał, aby nas zbawić.

archiwum ks. Mateusza Demeniuka

Ks. Mateusz Demeniuk,

wikariusz w parafiach greckokatolickich we Wrocławiu i Środzie Śląskiej, redaktor programu „Pełnia wiary”.

PRZYGOTOWANIE

Wielki Post jest dla nas tak ważnym czasem, że poprzedza go kilkutygodniowe przygotowanie. Sam okres Wielkiego Postu jest bardzo urozmaicony liturgicznie – rozkład nabożeństw jest zupełnie inny niż w pozostałej części roku, pojawiają się też dodatkowe elementy: na przykład składamy pokłony, dotykając czołem ziemi. Od poniedziałku do piątku nie sprawujemy Eucharystii. W środy i piątki, a w niektórych parafiach w każdy dzień powszedni, odbywa się Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów – nabożeństwo, w czasie którego udzielamy Komunii Świętej konsekrowanej w niedzielę. Niedzielna Eucharystia, czyli Boska Liturgia, jest za to bardziej uroczysta niż zazwyczaj, kapłan odmawia dodatkowe modlitwy, którym towarzyszy śpiew chóru. W niektórych parafiach odbywają się, zapożyczone z Kościoła łacińskiego, nabożeństwa Drogi Krzyżowej, w innych praktykowane są nabożeństwa Pasji, czyli lektura fragmentów Pisma Świętego mówiących o męce Chrystusa. Sam post jest dużo bardziej rygorystyczny niż w Kościele łacińskim – nie jemy mięsa, ryb i nabiału. Ścisły post obowiązuje nas w środy i piątki, ale zachęcamy, aby pościć przez cały czas przygotowania do Wielkanocy.

ŚWIĘTOWANIE

Przedmiotem, który staje się centralnym elementem naszego świętowania, jest płaszczenica – ikona całunu. W Wielki Piątek niesiemy ją w procesji wokół cerkwi, odśpiewując pogrzeb Chrystusa i adorujemy ją przez ucałowanie lub pokłon. W Wielką Sobotę o 22.00 zaczynamy świętowanie od nabożeństwa zwanego „Nadgrobne” – czyli właśnie nad płaszczenicą. Przenosimy ją na ołtarz, gdzie pozostanie do Wniebowstąpienia, a potem wyruszamy w procesji z radosnym śpiewem i dzwonkami wokół cerkwi.

Potem sprawujemy uroczystą jutrznię paschalną i Boską Liturgię. Na koniec święcimy pokarmy na wielkanocny stół. Kiedy koło 2.00–3.00 w nocy kończymy nabożeństwo, wielu wiernych w domach zaraz po powrocie z cerkwi zasiada do świątecznego śniadania, inni czekają do rana. Dzielimy się jajkiem i paschą, czyli chlebkiem drożdżowym z bakaliami. Przez cały okres wielkanocny pozdrawiamy się słowami „Chrystos Woskres!” – nie tylko w cerkwi, ale także w domu czy na ulicy. Chcemy ogłaszać całemu światu radość ze Zmartwychwstania!

SAKRAMENTY

W rozumieniu sakramentów nie ma żadnej różnicy pomiędzy nami a katolikami rzymskimi – wierzymy zupełnie tak samo, inaczej tylko sprawujemy obrzędy. Wielki Post to czas, kiedy szczególnie zachęcamy do przystępowania do sakramentu spowiedzi. Tradycyjnie odbywa się on przy tetrapodzie – kwadratowym stoliczku, stojącym na środku cerkwi, na którym wyłożona jest ikona. W czasie wypowiadania słów rozgrzeszenia kapłan kładzie epitrachelion – stułę – na głowie kajanyka – osoby, która się spowiada. Natomiast teraz, kiedy często liturgię sprawujemy w kościołach łacińskich, korzystamy z konfesjonałów.

Komunia Święta to żywa, realna obecność Chrystusa w Najświętszym Sakramencie. W odróżnieniu od Kościoła łacińskiego, gdzie chleb i wino stają się Ciałem i Krwią Chrystusa w chwili wypowiedzenia słów konsekracji, w Kościele greckokatolickim nie określamy dokładnie momentu przeistoczenia; przyjmujemy, że muszą mieć miejsce wszystkie elementy liturgii eucharystycznej – anafora, modlitwa konsekracji i epikleza.

Komunia Święta udzielana jest zawsze pod dwiema postaciami, za pomocą łyżeczki, każdemu, kto został ochrzczony – także małym dzieciom. Grekokatolicy mogą swobodnie uczestniczyć w liturgii rzymskokatolickiej i przyjmować Komunię Świętą, kapłani mogą się włączać do koncelebry i odwrotnie – ważne, żeby pamiętać, że tworzymy jeden Kościół katolicki, różni nas tylko obrządek.

CODZIENNOŚĆ

Nasze życie powinno być przeniknięte modlitwą – każdego dnia rano i wieczorem powinniśmy stanąć przed ikoną i odmówić modlitwy. Oczywiście możemy także modlić się swoimi słowami, swobodnie rozmawiać z Bogiem, ale teksty modlitw, które budowały wiarę ludzi od pokoleń, też są bardzo ważne. Podobnie jak posty – skoro ojcom Kościoła pomagały w życiu duchowym, to my też powinniśmy je podejmować.•

notowała Agnieszka Huf