Rachunek sumienia - miłość, która czuwa

Jednak nie wystarczy badać sumienie jedynie pod kątem indywidualnych niedociągnięć; warto również od czasu do czasu spojrzeć na tło, na którym wszystko kwitnie: myśli, intencje, pragnienia i wynikające z nich działania, to rośliny, kiełkujące na konkretnej glebie, Musimy analizować tę glebę, poznać jej cechy i ograniczenia. Dokonując rozeznania terenu, odkrywamy w swoje ograniczenia. Analizując Pismo święte w sposób synchroniczny odnajdujemy w sobie cztery główne scenariusze, mogące być nazwanymi "mentalnymi strukturami sprzyjającymi grzechowi"; na nich - często nieświadomie - budujemy nasze życie duchowe. Oto one w skrócie:

1. Bałwochwalstwo: to nie tyle oddawanie czci innym bogom, co pragnienie narzucenia Bogu siebie, myślenie o Nim jedynie w kategoriach naszych potrzeb. Mówi o tym Księga Wyjścia: złoty cielec nie jest "innym bogiem", ale "bogiem na mój sposób" widzialnym, silnym, przenośnym, wokół którego możemy celebrować i upajać siebie. Czy mój Bóg - pytam siebie - jest Ojcem Jezusa? Odpowiedź nie jest oczywista.
2. Rozczarowanie: wróciwszy z wygnania Izrael z entuzjazmem  podjął proroctwo o chwalebnej przyszłości odrodzonego narodu. Później, w czasach proroka Malachiasza, te same proroctwa w wydawały się być niespełnionymi. Izraelici - rozczarowani Bogiem - pytają Jahwe: "Jakże nas umiłowałeś? Gdzie doświadczamy Twojego ojcostwa? Czy dasz nam namacalne znaki". Rozczarowanie zrodzone z niemożności ujrzenia spełniających się obietnic prowadzi do zaniku duchowej wrażliwości. Wielu z nas, nie zdając sobie z tego sprawy, żyje w nieświadomości tego rozczarowania.
3. Wreszcie faryzeizm: być może znamy go lepiej niż ktokolwiek inny, a przynajmniej wiemy, czym jest. Święty Paweł w Liście do Galatów bardzo szczegółowo wskazał, na czym on polega: chwalić się "rzeczami Pana" myśląc, że dzięki temu dostąpimy zbawienia. Zatem miłuje się rzeczy Boże bardziej niż samego Pana Ale również w Liście do Galatów znajdujemy także rodzaj odwróconego faryzeizmu kogoś, kto uwolnił się od Prawa, ale potem umiłował nie Boga i braci, lecz własne ciało z jego namiętnościami. Faryzeusz czci Prawo, "odwrócony" faryzeusz czci swoje własne odkupione ego i zasłania się miłosierdziem, które nie przemienia jego serca (często spotykane w języku potocznym), lecz do stagnacji w czynieniu dobra.

Tej gleby, na której zakorzeniają się złe myśli, nie da się zdemaskować za pomocą zwykłego rachunku sumienia. Nie wystarczy refleksja. Potrzebujemy pomocy Ducha Świętego. To On z czułością prowadzi nas ku bolesnej prawdzie o nas samych i daje nam siłę, by ją zaakceptować. Nie dokonamy tego sami. Grzech pierworodny pozostawił w nas mętną powłokę, uniemożliwiająca wewnętrznym oczom wyraźnie dostrzec wszystkie zawiłości naszej psychiki. Jednym z możliwych sposobów dotarcia do tej rzeczywistości i przedstawienia jej Panu, jest codzienna medytacja Pisma świętego. Lectio divina jest najbardziej radykalnym rachunkiem sumienia. Słowo jest żywe, jak miecz przenikający do szpiku kości, pozwalający odróżnić to, co psychiczne od tego, co duchowe, niebieskie od ziemskiego (por. Hbr 4,12-13). Zgadzając się na codzienne czytanie Słowa Bożego pozwalamy, by płynęła w nas łaska, demaskując i uzdrawiając.

Wreszcie modląc się rachunkiem sumienia, musimy pamiętać o dwóch rzeczach, sprawiających, że jest on tak cenny: uznając nasze grzechy dajemy Ojcu niebieskiemu możliwość okazania miłosierdzia (a on pragnie być miłosierny!); jednocześnie rachunek sumienia kieruje nas na ostateczne spotkanie z niebieskim Oblubieńcem, przygotowując do przeżycia sądu ostatecznego, który będzie momentem wyzwolenia i radości wiecznej.

________________________________________

Don Giuseppe Forlai - prezbiter diecezji rzymskiej, od roku 2021 pustelnik, doktor teologii dogmatycznej. Powyższy tekst wygłoszony został podczas seminarium formacyjnego: Celebracja sakramentu pojednania dziś, zorganizowanego przez Penitencjarię Apostolską w dniach od 24 do 25 października 2025 r. Tłumaczenie własne wiara.pl/xwl.