Usłyszeć liturgię

ks. Włodzimierz Lewandowski

publikacja 11.12.2013 22:41

Możesz zobaczyć swój przyszły dom. Usłyszeć rozbrzmiewającą w nim muzykę, okrzyki radości tych, z których oczu otarto wszelką łzę.

Usłyszeć liturgię Roman Koszowski /GN

„Jagiełło dotarł do opuszczonej przez Krzyżaków komturii dzierzgońskiej 22 lipca, a pobyt na zamku rozpoczął od wysłuchania Mszy św. w kaplicy św. Krzysztofa.” Zapis kroniki poszukiwaczy rzeczy zaginionych nie jest jedynym tekstem, mówiącym o wysłuchaniu Mszy. Dziś jeszcze usłyszeć można podobne wyznania osób w podeszłym wieku. Dziwiące współczesnych, zwłaszcza młodszych. Sobór bowiem, a za nim całe duszpasterstwo liturgiczne ostatnich dziesięcioleci, zdecydowanie podkreślał uczestnictwo. Świadome, czynne, pełne. Można jednak się zastanawiać, czy trzy soborowe wskazania stoją w sprzeczności z tradycyjnym wysłuchiwaniem Mszy. Bo Msza święta, liturgia, przestrzeń sakralna – mówi. Objawia człowiekowi Boga. Uczestniczyć świadomie znaczy tę mowę usłyszeć. Uszami, oczami, rozumem, sercem. Katechizm Kościoła Katolickiego tę zdolność usłyszenia nazywa otwarciem.

Z uszami podobno nie mamy problemu. Podobno. Ilu z nas zapamiętało niedzielne słowo? A jeśli nie zapamiętało nazwijmy rzecz po imieniu. Boski pokarm (oczy widzą dwa stoły), spłynął jak przysłowiowa woda po kaczce, nie trafiwszy ani do uszu, ani do umysłu, tym bardziej do serca. Tak, tak, ktoś to napisał przede mną, w poniedziałek. Można słuchać i nie słyszeć.

Roztargnienie? Brak zdolności koncentracji? Skończyła się pojemność twardego dysku i nie jest zdolny zarejestrować kolejnej porcji informacji? Pewnie wszystkiego po trochu. Ze wskazaniem największego niebezpieczeństwa. „Nic tak nie zabija ducha liturgii jak rutyna” – napisał przed laty ks. Franciszek Blachnicki. Pamiętacie te opowieści o koniach, co swych pijanych właścicieli odwoziły do domów, znając drogę na pamięć? Czasem przechodzimy przez święte tajemnice jak te konie. Przesada?

W dni powszednie sprawuję niekiedy Eucharystię bez ministranta. Podczas konsekracji wielu stoi. Nie było dzwonka. To znaczy nie słuchamy. Wyćwiczony odruch zastępuje duchowość. Albo modlitwa po Komunii. Zakończona gromkim Amen wszystkich uczestników. Przytoczmy jedną z nich. „Prosimy Cię, Boże, aby Ciało Twojego Syna, Jezusa Chrystusa, które przyjęliśmy, było lekarstwem dla naszej duszy i ciała.” Które przyjęliśmy… Co powinni odpowiedzieć ci, którzy nie przyjęli? A jeśli odpowiadają – bezmyślność to czy rutyna?

Wybór tej modlitwy nie był przypadkowy. Ona jest mową do Boga. I jest mową Boga. Dałem ci Lekarstwo dla duszy i ciała. Dałem ci mojego Syna. On jest Lekarstwem, którego potrzebujesz najbardziej. Każde inne jest zaledwie suplementem. Przyjmując już smakujesz uczty, jaka dla ciebie została przygotowana w niebie.

Niebo. Cała przestrzeń świątyni mówi o niebie. Od drzwi wejściowych zaczynając. Zwiedzając średniowieczne kościoły zauważamy nad nimi sceny z Sądu Ostatecznego. Drzwi mówią, że wchodzisz na sąd. Są bramą domu miłosiernego Sędziego. Za nimi, w odległości kilkudziesięciu metrów, brama druga. Tęcza. Łuk oddzielający przestrzeń dla wiernych od tak zwanego prezbiterium. Tęcza czyli znak przymierza. Bóg, przez krew swojego Syna, zawarł z człowiekiem Nowe Przymierze. Ta Krew nas oczyści i ocali. Da nam prawo wstępu do przestrzeni za łukiem. A tam światło, święci, tabernakulum – Niebieskie Jeruzalem. Nasz dom. Możesz zobaczyć swój przyszły dom. Usłyszeć rozbrzmiewającą w nim muzykę, okrzyki radości tych, z których oczu otarto wszelką łzę.

Liturgia mówi. Słowo, modlitwa, przestrzeń, znak, nawet zapach. Słuchasz nie tylko uszami. Także wzrokiem i zmysłami. Byśmy tę mowę usłyszeli Kościół w Obrzędach Chrześcijańskiego Wtajemniczenia Dorosłych proponuje naznaczenie krzyżem czoła i narządów zmysłów. Piękny, wymowny i jakże skuteczny ryt. „Przyjmijcie krzyż na czole. Sam Chrystus umacnia was znakiem swojego zwycięstwa (…) Przyjmijcie znak krzyża na uszach, abyście usłyszeli głos Pana. Przyjmijcie znak krzyża na oczach, abyście ujrzeli jasność Bożą (…) Przyjmijcie znak krzyża na piersiach, aby Chrystus przez wiarę zamieszkał w waszych sercach.” Przyjmijcie znak krzyża. Bo słuchanie jest krzyżem. Słodkim jarzmem i lekkim brzemieniem.

Refleksję miałem zakończyć dwoma cytatami. Skoro jednak Adwent jest czasem budzenia ze snu, trudu wychodzenia naprzeciw przychodzącemu Jezusowi, zdecydowałem się na wskazanie lektury. Jeśli nie całości, to przynajmniej wstępu do dwóch książek. Duch liturgii (Kard. Joseph Ratzinger) i Symbolika świątyni chrześcijańskiej (Jean Hani). Lektury przysposabiające człowieka „na świadome przyjęcie Łaski  i na epifanię Ducha w tym, co cielesne”. Być może – taką mam nadzieję – komuś pomogą usłyszeć liturgię.