Oś nauczania papieży

„Miłosierdzie będzie zawsze większe od każdego grzechu i nikt nie może ograniczyć miłości Boga, która przebacza.” Krótki cytat z nauczania papieża Franciszka wzbudza tyle samo zachwytu co kontestacji. Jedni widzą w nim fundament nowej ewangelizacji, drudzy wieszczą koniec Kościoła, z otwartymi ramionami przyjmującego każdego grzesznika. Nie wchodząc w dyskusję między stronami sporu próbujemy prześledzić historię – jak się okazuje – tego wcale nie związanego wyłącznie z obecnym pontyfikatem napięcia.

Sięgamy zatem po kolejny tom oficjalnych pomocy na Jubileusz Miłosierdzia i zaczynamy od kapitalnego wprowadzenia, kapitalnie umiejscawiającego kontekst nauczania papieży w ciągu ostatniego stulecia i jego poszczególne etapy. Zwracamy uwagę na dwa – spośród wielu – wątki, przekonani o ich aktualności także we wspomnianej wyżej dyskusji.

Zatem pierwsza uwaga. „Przepowiadanie miłosierdzia Bożego służy tu (mowa o bł. Piusie IX – przyp. xwl)  także przezwyciężeniu tendencji jansenistycznych w duchowości niektórych katolików. Nie jest to już doktrynalny jansenizm wieku XVII, tylko duchowy jansenizm, nacechowany surowością, religia z marsem na czole, religia obowiązku pokrewna filozoficznemu kantyzmowi i protestanckiemu wiktorianizmowi” (s. 15). Czytając fragment trudno nie myśleć o całej rzeszy współczesnych wierzących wspomnianej pokusie ulegających. Nam jednak nie o sądy i wskazywanie palcem chodzi, lecz o zauważenie, że w takim właśnie klimacie rodzi się najpierw kult Najświętszego Serca Pana Jezusa, następnie dwaj papieże – Pius IX i X – podejmują wysiłki, by często i już stosunkowo wcześnie (przesunięcie wieku rozeznania na 7 rok życia) przystępować do Komunii świętej, by wreszcie wyakcentować – począwszy od Jana XXIII – tajemnicę miłosierdzia doświadczanego przede wszystkim w Misterium Paschalnym.

Druga uwaga dotyczy świętego proboszcza z Ars – św. Jana Vianney’a. Ważna w kontekście wzmiankowanej wyżej pokusy duchowego jansenizmu. Ale ważna również dla zrozumienia nauczania i praktyki obecnego papieża. Otóż „w roku 1839 Jan Maria zupełnie porzucił (pod wpływem św. Alfonsa Marii de Liguoriego – przyp. xwl) swoją dotychczasową praktykę rygoryzmu. Jeśli zauważa, że penitent jest naprawdę skruszony, nie waha się z rozgrzeszeniem. Jego kazania coraz bardziej dodają otuchy, i dotyczą niemal zawsze Bożej miłości. Powiada: Jeśli Bóg jest dobry, Jego dobre Serce jest  oceanem miłosierdzia. Choćbyśmy byli wielkimi grzesznikami, nie traćmy nadziei na zbawienie. Jakże łatwo jest się zbawić!” (s. 16-17).

Wielu czytelników tego tomiku z pewnością ucieszy dowartościowanie we wstępie dziełka, na którym wychowało się wielu współczesnych czcicieli Bożego Miłosierdzia. Mam na myśli „O naśladowaniu Chrystusa” Tomasza a’Kempis. Przecież to on uczył oddania się Chrystusowi cierpiącemu i miłosiernemu.

By ktoś nie zarzucił, że w omówieniu nie wspominam świętej Faustyny Kowalskiej dopowiem, że oprócz niej na nauczacie współczesnych papieży mieli jeszcze wpływ św. Maria Małgorzata Alacoque, św. Jan Bosco, czy też św. Leonard z Porto Maurizio – znany we Włoszech misjonarz, wolący mówić o Matce Miłosierdzia niż o piekle, gdyż był przekonany, iż w ten sposób łatwiej mu przyjdzie nawrócić grzeszników. Te właśnie obwieszczanie Chrystusa miłosiernego podczas ludowych misji wspomina Franciszek w bulli ustanawiającej Jubileusz.

Tyle z kontekstu i kultu, i nauczania papieży. Sama zaś pomoc, bardziej niż opracowaniem będąca zbiorem cytatów, podzielona została na pięć rozdziałów: Miłosierdzie w dziejach nauczania papieskiego; U źródeł Bożego miłosierdzia; Maryja, Matka Miłosierdzia; Miłosierdzie, życie Kościoła; Chrześcijanin i miłosierdzie. Na każdy z nich składają się cytaty siedmiu papieży od Piusa XI zaczynając na Franciszku kończąc. Ale tę część pomocy zostawiam lekturze. Zarówno osobistej jak i we wspólnotach, na modlitwie i rozważaniu zgłębiających tajemnicę Bożego Miłosierdzia.

• Przeczytaj fragment książki

_________________________________

Papieże i miłosierdzie. Przeżyć Jubileusz Miłosierdzia - oficjalna pomoc duszpasterska. Kraków 2015.