Stacja u św. Jana na Lateranie

Opis stacji

Powstałe w starożytności baptysterium Papieskiej Arcybazyliki św. Jana na Lateranie (Arcibasilica di San Giovanni in Laterano) to pierwsza zgodnie z prawem Rzymu wzniesiona budowla przeznaczona do tego, by udzielać w niej chrztu. Podobnie jak sąsiednia bazylika, było darem cesarza Konstantyna. W roku 432 baptysterium odnowił papież Sykstus II, by w ten sposób pokazać rolę i znaczenie pierwszego chrześcijańskiego sakramentu. Architekt Konstantyna zaprojektował baptysterium na planie ośmioboku, nawiązując w ten sposób do siedmiu dni stworzenia i ósmego dnia chrześcijańskiego szabatu, czyli dnia Zmartwychwstania. Proste ściany z cegieł wskazują na prostą materię, za pomocą której spływa na nas sakramentalna łaska: wodę, oleje i sól w przypadku chrztu; chleb i wino w przypadku Eucharystii.

Dzisiejsze wejście do bazyliki znajduje się naprzeciwko pierwotnego wejścia, co odzwierciedla, jak na przestrzeni wieków zmieniło się miasto. W czasach Konstantyna pielgrzymi wchodzili przez narteks, znajdujący się dzisiaj na drugim końcu budowli. Znaczenia temu wejściu przydawały kolumny z porfiru będące oznaką cesarskiego patronatu i w przedsionku tym katechumeni oczekiwali dnia swojego chrztu. Na fasadzie zachowały się ślady niektórych najstarszych dekoracji baptysterium; najcenniejsze kamienie starożytności, którymi wyłożono ściany, układają się w piękne arabeski. Znajdująca się w prawej apsydzie mozaikowa dekoracja w postaci delikatnych pnączy przedstawiona została na tle w kolorze lapis-lazuli. Te fragmenty dekoracji pokazują, że chrześcijaństwo okresu patrystycznego wielką wagę przywiązywało do tego, by za pomocą wspaniałego wystroju podkreślać wielkość i wspaniałość odrodzenia się przez chrzest.

Gruntownej restauracji baptysterium dokonał Urban VIII z rodu Barberinich. W centrum znajduje się dawna chrzcielnica, w której przyjmowano sakrament przez pełne zanurzenie się w wodzie. (Ponieważ baptysterium powstało na miejscu dawnej rzymskiej wilii, nie było problemu z zapewnieniem dopływu i odpływu wody). Sam Konstantyn podarował baptysterium zbiornik ze srebra i porfiru pełniący rolę chrzcielnicy i złotą figurę Baranka Bożego, lecz oba te dary padły dawno temu łupem rabusiów. Dzisiejsza chrzcielnica z zielonego bazaltu z przykryciem z brązu została wykonana w siedemnastym wieku. Osiem porfirowych kolumn wokół chrzcielnicy to dar Sykstusa II, podobnie jak znajdujący się wyżej biały architraw z marmuru. Freski przedstawiające Konstantyna powstały podczas restauracji baptysterium przez Urbana VIII i wykonali je dwaj zyskujący wówczas sławę mistrzowie rzymskiego baroku − Andrea Camassi i Carlo Maratta.

Kaplice boczne zostały zbudowane niedługo po tym, jak dobiegł końca pontyfikat Sykstusa. Dwie mniejsze kaplice odchodzące od centralnej przestrzeni baptysterium poświęcone obu Janom, patronom bazyliki – Chrzcicielowi i Ewangeliście, pojawiły się za pontyfikatu papieża Hilarego; większa kaplica Przenajświętszego Sakramentu powstała w siódmym wieku za pontyfikatu papieża Jana IV. On także zapoczątkował przenoszenie relikwii męczenników z katakumb do rzymskich kościołów i umieścił w baptysterium relikwie świętych Wenancjusza, Anastazji i Marusa. Bogate złote zdobienia zostały dodane kilka lat później przez papieża Teodora I.

Dzięki Sykstusowi II w baptysterium możemy poznać także chrześcijańską poezję tamtego czasu. Wokół architrawu otaczającego chrzcielnicę wyryto dystychy opisujące chwałę chrztu. Sądzi się, że ich autorem był diakon Sykstusa, późniejszy papież św. Leon Wielki:

Tu wytryskuje krynica życia, obmywająca cały świat,
Gdyż z rany Chrystusa bierze swe źródło i początek.
Oczekujcie królestwa niebieskiego, wszyscy odrodzeni w tej chrzcielnicy,
Nie ma życia wiecznego dla tych, którzy urodzili się tylko raz.
Chociażby liczne i wielkie były jego grzechy, niech nikt się nie cofa przelękniony;
Wychodząc odrodzony z tego strumienia, będzie chrześcijaninem.

George Weigel: Rzymskie pielgrzymowanie wydawnictwom.pl

Zbliżamy się do końca pielgrzymki do kościołów stacyjnych, trwającej od Środy Popielcowej do Niedzieli Miłosierdzia Bożego, i dobrze byłoby, aby pielgrzymi, którzy przeszli przez coroczny katechumenat Czterdziestu Dni i usłyszeli w czasie oktawy wielkanocnej nakaz Zmartwychwstałego, by nieść Ewangelię wszystkim narodom, podjęli refleksję nad tym, jak spełnić nakaz głoszenia tego, „cośmy widzieli i słyszeli”, idąc do Galilei i poza jej granice: w naszych małżeństwach i rodzinach, w naszych parafiach i wśród sąsiadów, w pracy, w życiu publicznym i w kulturze. Czy za rok od tej pory tegoroczni pielgrzymi stacyjni przyprowadzą innych do żywej wody chrztu lub do odnowienia przyrzeczeń chrzcielnych?