Księga Mądrości

„Autor komentarza, ks. prof. dr hab. Bogdan Poniży, jest wybitnym znawcą Księgi Mądrości. Dzięki jego pracy otrzymujemy pierwszy od 40 lat specjalistyczny komentarz naukowy do tego wyjątkowego dokumentu judaizmu hellenistycznego, jakim jest biblijna Księga Mądrości Salomona. Dla miłośników Biblii komentarz ten może stanowić cenne kompendium wiedzy na temat środowiska powstania, zagadnień literackich i bogactwa myśli teologicznej Księgi, która stanowi pomost pomiędzy Starym i Nowym Testamentem. Niezwykła aktualność zawartego w niej orędzia sprawia, że zainteresowanie Księgą Mądrości jest coraz większe, i to nie tylko w środowisku katolickim.

To wyjątkowe pod wieloma względami dzieło ks. Bogdana Poniżego z pewnością pomoże współczesnym czytelnikom Księgi Mądrości zbliżyć się do źródeł Prawdy w niej objawionej”. /ks. prof. dr hab. Antoni Tronina/

Fragment rozdziału jedenastego

"Najczęściej spotykane terminy na określenie Boga: Kyrios, Theos, Patēr należą do pojęć głęboko zakorzenionych w tradycji Starego Testamentu. Częściej niż we wcześniejszych pismach Starego Przymierza występuje określenie despotēs podkreślające dystans istniejący między Bogiem a światem, stworzeniem.

Podsumowując, można zatem stwierdzić, że Mdr podaje nam obraz Boga Objawienia, choć autor tej charakterystyki nie używa tytułów, które ze względu na ich komunikatywność i zakres znaczeniowy musiałyby się ograniczać wyłącznie do Izraela. Konsekwentnie także unika rozpowszechnionych w Biblii Hebrajskiej określeń o charakterze antropomorficznym, rażących dla ówczesnego wysublimowanego sposobu myślenia filozoficznego. Nie znaczy to jednak, aby tym samym tworzył pojęcie Boga jako bezosobowego, abstrakcyjnego Absolutu czy nieokreślonej, niezwiązanej bliżej z pojedynczym człowiekiem siły panteistycznej. Nie tworzy bynajmniej „Boga filozofów”. Przeciwnie, apelując do słuchacza uniwersalnego, obywatela ówczesnej kultury ogólnoludzkiej (w mniemaniu tamtej epoki i tamtego kulturowego kręgu), przedstawia Boga jako władcę Wszechświata, jako mądrego i przewidującego Króla-Dobroczyńcę, który troszczy się o wszystkich ludzi bez wyjątku (12, 13).

Biblia zajmuje się Bogiem nie tylko od strony Jego istoty, lecz przede wszystkim w aspekcie Jego działania i przejawów Jego woli. By to działanie ukazać, mędrzec wynajduje niezwykle bogate słownictwo. Same zaś właściwości Boga charakteryzuje tylko pośrednio. Oto one:

1) Wieczność Boga
Dla określenia Bożej wieczności mędrzec stosuje dwa źródłosłowy: aidiotēs – wieczność (2, 23) i pochodny od niego aidios – wieczysty (7, 26) oraz aiōnios – wiekuisty (8, 13 i 10, 14). Podczas gdy pierwszy termin wywodzi się z kręgów filozofii epikurejskiej i pojawia się w tej księdze po raz pierwszy w Biblii, drugi należy do dziedzictwa Septuaginty i jest greckim odpowiednikiem hebrajskiego ‘ôlām lub ahad. Oba terminy służą wyrażeniu myśli, że na tle czasowości i ograniczoności stworzeń bardziej wyrazista staje się nieograniczoność Boga-Stwórcy.
2) Wszechobecność i wszechwiedza Boża
Chociaż ST nie zna żadnych terminów, które by odpowiadały tym dwom: „wszechobecność” i „wszechwiedza”, to jednak natrafiamy na obrazowe określenia, które zakładają te właściwości: Bóg wszystkim rządzi i kieruje (12, 15 i 15, 1), Jego Duch wypełnia świat (1, 7) i przenika wszystko (1, 8). Stąd można wnioskować, że potrafi On czytać nawet w ludzkim sumieniu, z wyprzedzeniem już wie, co człowiek uczyni (12, 10).
3) Moc Boża
Symbolem Bożej mocy w tym tekście, podobnie jak we wcześniejszych księgach ST, jest ramię Boga (5, 16; 11, 16n). Bożą moc ukazuje mędrzec, zestawiając ją z siłami natury. Cały świat wobec Stwórcy to jakby kropla rosy porannej lub ziarenko piasku (11, 22). Jeżeli zaś Bóg karze powoli, to nie z nieudolności czy braku siły, lecz po to, by dać czas na nawrócenie (12, 8-11). Wszechmocny, mimo swej nieograniczoności, kieruje się sprawiedliwością, a więc nie karze tego, kto na karę nie zasłużył (12, 15). A samo karanie nie jest zemstą, lecz służy dobru, gdyż celem Boga nie jest zniszczenie człowieka, ale jego ocalenie (12, 2).
4) Świętość Boga
Dla przedstawienia świętości Boga mędrzec stosuje dwa analogiczne terminy: hagios i hosios. Hagios, podobnie jak we wcześniejszej literaturze ST, u mędrca ma znaczenie kultyczne. Z kolei hosios między innymi dlatego zasługuje na uwagę, że częstotliwość występowania tego wyrazu w literaturze mądrościowej, czyli w Ps, Prz i Mdr (w sumie około 60 razy), wielokrotnie przekracza częstotliwość dającą się zaobserwować w pozostałych częściach Biblii (około 20 razy). W tekście mędrca 15 razy odpowiada ono hebrajskiemu Hāsîd. (...)