O sporze z myślami

Cechą rozumnej natury danej z niebios jest bądź walczyć, bądź pomagać walczącemu, bądź atakować walczącego, wojnę przeciw niemu wzniecać i zmagać się z nim. Walczącymi zaś są ludzie, pomagającymi im – aniołowie Boży, a ich przeciwnikami są złe duchy. Poznanie Boga ginie i zamiera nie z powodu siły przeciwników, ani nie z powodu zwlekania pomocników, ale z powodu słabości walczących. 

Pan nasz Jezus Chrystus, dawszy nam wszystko, co potrzebne do naszego zbawienia, sam też pozwolił nam chodzić po wężach i skorpionach, i zgnieść całą potęgę zła. I pośród wszystkich swych nauk, przez to, co sam zrobił, gdy był kuszony przez szatana, dał nam przykład, abyśmy w czasie walki, kiedy demony nas atakują i rzucają na nas pociski, odpowiadali im słowami z Pisma Świętego, i aby tkwiące w nas złe myśli nie opanowały duszy i nie splamiły jej grzesznym czynem, i nie zepchnęły w śmierć. Dusza grzeszą­ca bowiem umiera. Ilekroć bowiem nie ma w głowie prawych myśli, które szybko i od razu mogłyby odpowiadać złemu, wtedy powstaje grzech. To zaś słu­sznie ukazał nam Eklezjastes, mówiąc: Wyrok na czy­niących zło nie zapada szybko (Koh 8,11), a znów Salomon powiada w swych przysłowiach: Nie odpowiadaj głupiemu według jego głupoty, abyś nie stał się do niego podobny, lecz odpowiadaj mu według swojej mądrości, aby nie wydał się sobie mądry (Prz 26, 4–5).

Jeśli bowiem człowiekowi postępującemu głupio i wybuchającemu gniewem przeciw swemu bra­tu odpowiada się głupim czynem, zgodnie z jego głupotą, czyni się go podobnym do demonów, których serce jest sercem żmijowym. Zaś człowiek wielkoduszny i mówiący, że jest napisane: Zaprzestań gniewu i porzuć zapalczywość (Ps 37[36],8), odpowiedział głupcowi stosownie do jego głupoty i udowodnił głupotę demonowi, i wykazał mu, że popełnia czyny sprzeczne z Pismem.

Że zaś słowa, którymi chcemy odpowiedzieć atakującym nas złym duchom, nieprędko przychodzą nam do głowy w godzinie walki, gdyż rozsiane są po całym Piśmie i ciężko je uchwycić, przeto starannie wy­braliśmy słowa z Pisma, abyśmy walcząc z demonami mogli je odeprzeć z całą mocą, jak Filistynów stających do bitwy, my, mężowie silni i żołnierze, którym dowodzi zwycięski król nasz, Jezus Chrystus.

A wiedzmy i to, że im częściej stajemy przeciw nim w bitwie i odpowiadamy demonom, tym bardziej nam się naprzykrzają. To zaś poznajemy z księgi Hioba, któ­ry mówi: „ilekroć zaczynam mówić, ranią mnie”, oraz ze słów Dawida: ja głosiłem mój pokój, a oni wal­czyli ze mną nadaremnie (Ps 120[119],7).

Nie powinniśmy jednak bać się ich, ale walczyć z ni­­mi, będąc pewnymi potęgi naszego Zbawiciela. Jeśli bo­wiem będziemy mieć ufność w Chrystusie (J 14,1) i będziemy przestrzegać Jego przykazań (J 15,10), prze­kroczymy Jordan i zostaniemy przyjęci w „mieście palm”. Do tej walki jest nam potrzebna broń duchowa, czyli silna wiara i nauka, to jest doskonały post, wytrwałe spełnianie dobrych uczynków, i pokora, i wy­ciszenie rzadko przerywane, lub zupełnie nieprzer­wane, i „modlitwa nieustanna”.

Dziwnym bowiem mi się zdało, aby ktoś mógł walczyć z wrogiem w duchu i zwyciężywszy zdobyć „wie­niec sprawiedliwości”, napełniając się chlebem i wodą, łatwo wpadając w gniew, gardząc modlitwą i zaniedbując ją oraz spotykając się z heretykami. Paweł bowiem mówi, że każdy, kto walczy, wszystkiego sobie odmawia (1 Kor 9,25), i pokazuje, iż trzeba, żeby wszystkim lu­dziom okazywali łagodność (Tt 3,2), modląc się na każdym miej­scu, podnosząc ręce czyste, bez gniewu i złych my­śli (1 Tm 2,8). Dlatego wypada nam, gdy szykujemy taką kam­panię, przywdziać zbroję duchową i pokazać obcym, że do ostatniej kropli krwi walczymy z grzechem (Hbr 12,4), niszcząc złe pokusy i wszelką pychę powstającą przeciw poznaniu Boga oraz starając się nie człowieka-mnicha postawić przed trybunałem Chrystusa (2 Kor 5,10), ale umysł-mnicha. Człowiek-mnich bowiem jest tym, który odwrócił się od grzechu uczynkowego, zaś umysł-mnich odwraca się od grzechu myślami, które w naszej głowie się rodzą, i wpatruje się na modlitwie w światło Trójcy Świętej.

Czas zaś jest na to, by z mocą Pana naszego Jezusa Chrystusa zwalczać najpierw pokusy demona łakom­stwa, a potem pozostałych siedmiu demonów, z którymi walcząc – jak napisałem na początku tego pisma na temat spraw monastycznych – otworzyłem usta moje (Ps 119[118],131; Ef 6,19) i wołałem do Boga i do Jego świętych aniołów, i do duszy mojej, poddawanej doświadczeniom. I ukażę jasno całą walkę monastyczną dotyczącą nawrócenia; ukażę też to, o czym Duch Święty pouczył Dawida przez psalmy, i to, co nam przekazali błogosławieni ojcowie. Walkę, o której mówię, całą opisałem w niniejszym piśmie, przechodząc przez wszystkie pokusy nas nachodzące i prze­dstawiając jednego po drugim osiem demonów. Napisałem też i zestawiłem po kolei dla każdej z pokus odpowiedzi zaczerpnięte z Pisma Świętego, niweczące owe pokusy.

***

Ewagriusz z Pontu, Pisma ascetyczne – tom 2, Wydawnictwo Benedyktynów TYNIEC