Stacja u świętego Jana na Lateranie

Opis stacji

Eklektyczny wystrój wnętrza Papieskiej Arcybazyliki św. Jana na Lateranie (Arcibasilico di San Giovanni in Laterano) odsłania przed nami historię Kościoła katolickiego. W przeciwieństwie do Bazyliki św. Piotra na Watykanie, gdzie wszystko w jej wnętrzu jest do siebie ściśle dopasowane, bazylika na Lateranie to rozchwiany, a nawet niewolny od zgrzytów melanż stylów, przypominający nam, że spokój i niezmienność nie zawsze były znakiem rozpoznawczym Kościoła w jego wędrówce przez dwa tysiąclecia.

W czwartym wieku bazylikę na Lateranie nazywano Basilica Aurea (złotym kościołem), ponieważ Konstantyn podarował jej srebrny ołtarz i złote świeczniki. Sto lat później Genzeryk i jego Wandalowie złupili Rzym i zabrali z sobą te cenne skarby. W roku 477 ograbiona świątynia zawaliła się w wyniku trzęsienia ziemi. Niemniej ta stosunkowo niedawno zbudowana bazylika okazała się wyjątkowo odporna na przeciwności losu. Mury wzniesiono ponownie, a zamiast się zdobić, Lateran zaczął gromadzić relikwie i z czasem posiadał ich największy w świecie zbiór. Z początku przechowywano je w Sancta Sanctorum, prywatnej kaplicy papieża, cała zaś kolekcja została skatalogowana i zapisana w formie mozaiki znajdującej się dzisiaj na zewnątrz zakrystii.

Papież Leon III (795-816) uzupełnił mieszkalną część kompleksu bazyliki o wyszukaną halę jadalną; jej ozdobiona mozaiką apsyda widoczna jest z ulicy. W roku 896, kiedy o zdobycie władzy na południu Italii konkurowały z sobą chrześcijaństwo i islam, św. Jan na Lateranie po raz kolejny legł w gruzach z powodu trzęsienia ziemi. Świątynię odbudował od podstaw papież Sergiusz III (904–911). Na szczęście w tamtym okresie w Rzymie pracowali najlepsi kamieniarze i posadzki w bazylice położyli przedstawiciele rodziny Cosmatich, którzy wynaleźli najsprytniejszą w średniowieczu technikę odzysku surowca. Wykorzystując okruchy zdobnego kamienia, które pozostały po wielkim rumowisku starożytnego Rzymu, Cosmati układali je w kolorowe wzory geometryczne, znane nam także z innych kościołów, tworząc styl, który z czasem zaczęto określać terminem arte cosmatesca.

Złota mozaika w apsydzie bazyliki to dar papieża Mikołaja IV z 1292 roku. Na lewo od wysadzanego drogocennymi kamieniami krzyża stoją Maryja, Piotr i Paweł; z prawej strony zbliżają się Jan Chrzciciel i Jan Ewangelista (pierwszemu poświęcono kościół w 905 roku, drugiemu w 1145 roku). Ostatni w szeregu jest Andrzej. Dwie mniejsze postacie to Franciszek z Asyżu i Antoni Padewski, w trzynastym wieku dopiero co wyniesieni na ołtarze. Na ogólny wygląd bazyliki mogło mieć wpływ franciszkańskie umiłowanie przyrody, gdyż w trawie u spodu mozaiki widać różne kwiaty i zwierzęta, natomiast w wodzie i na jej powierzchni mamy różne morskie i wodne stworzenia. Dwie łanie przywołują na myśl słowa Psalmu 42: „jak łania pragnie wody ze strumieni, tak dusza moja pragnie Ciebie, Boże!”.

W latach 1100–1500 w bazylice odbyło się pięć soborów powszechnych. Także tutaj papież Bonifacy VIII ogłosił w roku 1300 pierwszy w dziejach Kościoła Rok Jubileuszowy. Fakt ten upamiętnia scena przedstawiona na pierwszym prawym 0larze we fragmencie fresku, którego autorem był być może Giotto, artysta, który po raz pierwszy „przetłumaczył sztukę malarską z greki na łacinę”, jak wypowiedział się o nim współczesny mu Cennino Cennini, co oznacza, że zastąpił enigmatyczną stylizację bizantyńską bardziej bezpośrednim naturalizmem.

Krótko po przeniesieniu się papieży do Awinionu w roku 1308 bazylikę strawił kolejny pożar. W 1367 roku Giovanni di Stefano postawił nad ołtarzem baldachim, co miało stanowić drobną rekompensatę jeszcze jednej pożogi, która miała miejsce w 1367 roku. W roku 1376 papież powrócił do Rzymu, do zrujnowanej katedry i Pałacu Laterańskiego; odtąd papieże już nigdy nie mieszkali na Lateranie. Marcin V, papież z rodu Colonna, odrestaurował bazylikę i przy okazji umieścił na jej posadzce swój rodowy herb w postaci kolumny. Ten właśnie papież zakończył wielką schizmę zachodnią i został pochowany w konfesji, w grobowcu z brązu.

Papież Sykstus V (1585–1590) przebudował cały kompleks, czyniąc go bardziej dostępnym dla pielgrzymów, natomiast Klemens VIII (1592–1605) dodał barwny transept z freskami udającymi tapiserię i przedstawiającymi cesarza Konstantyna. Francesco Borromini, w ramach przygotowań do Roku Jubileuszowego 1650, stworzył nową, pełną falistych linii, strzelistą, białą nawę.

W roku 1870 papiestwo straciło dużą część swoich doczesnych posiadłości. Leon XIII zareagował na te zmiany powiększeniem chóru bazyliki, antycypując tym samym czas, gdy znów rozkwitnąć miały powołania kapłańskie. W roku 1993 przed transeptem eksplodował ładunek wybuchowy podłożony przez mafię. Na szczęście usuwanie i naprawę szkód ukończono na czas, tak że w roku 2000 papież Jan Paweł II mógł otworzyć Święte Drzwi i poprowadzić Kościół w trzecie tysiąclecie.

Łyk wody żywej

Niedziela Palmowa odwołuje się obficie do wielu wyobrażeń. Zasadnicze towarzyszące jej wyobrażenie, czyli procesja z palmami, to szczególne uobecnienie zapisanego w Ewangeliach wydarzenia. Przeżywając na powrót radość tłumów witających Jezusa wjeżdżającego do Jerozolimy, zdumionych (o czym pisze Jan) wskrzeszeniem Łazarza, Kościół rozpoczyna świętowanie Wielkiego Tygodnia, oczekując mającego nastąpić za tydzień Zmartwychwstania.

Zmierzamy ku Kalwarii ze smutkiem, ale i z pewnością, że to, co wydawać się będzie katastrofą, jest w rzeczywistości paschą (czyli przejściem) Pana do chwały – i kluczem do naszego własnego zbawienia.