Kto pyta nie zbłądzi, także w drodze do konfesjonału

I grupa – Ogólne

1. Jak rozróżnić co jest pokusą, a co jest grzechem?
Pokusa to propozycja; gdy się nad nią zastanawiam, odkrywam, że jest zła. Na przykład ktoś proponuje wspólne zabranie czegoś ze sklepu bez płacenia. Podoba mi się adrenalina z tym związana, ale oceniam, że to kradzież i w związku z tym nieuczciwość, grzech. Uświadamiam sobie, że to propozycja popełnienia grzechu i to właśnie jest pokusa. Sam grzech następuje wtedy gdy się zgadzam na propozycję i kradnę coś.

2. Co to jest grzech przeciw Duchowi Świętemu?
Chodzi tu zapewne o fragmenty Ewangelii, które ostro przedstawiają ten grzech: „Każdemu, kto mówi jakieś słowo przeciw Synowi Człowieczemu, będzie przebaczone, lecz temu, kto bluźni przeciw Duchowi Świętemu, nie będzie przebaczone” (Łk 12, 10).
Święty Tomasz Akwinu przypomina, że chodzi tu o grzech „nieodpuszczalny z samej swojej natury, gdyż wyklucza to, czym dokonuje się odpuszczenie grzechów”. Jest to zatem odmowa przyjęcia zbawienia, które zostaje ofiarowane człowiekowi, radykalna odmowa nawrócenia. Zwykle katechizmowo mówi się tu bądź o utracie nadziei –„ nic mi nie pomoże, jestem potępiony”, albo zuchwalstwie – „mogę grzeszyć jak chcę, a Bóg nie ma wyjścia – musi mi przebaczyć”.
Polecam lekturę encykliki Jana Pawła II Dominum et vivificantem (nn. 46-48), gdzie papież rozważa grzech przeciw Duchowi Świętemu.

3. Dlaczego w innych krajach udziela się zbiorowego rozgrzeszenia po powszechnej spowiedzi?
Sakramentu Pokuty z rozgrzeszeniem generalnym można udzielić: w przypadku zagrożenia życia, bądź poważnej szkody wiernych (np. kapłan dociera raz na rok), przy równoczesnym braku dostatecznej ilości kapłanów, aby wyspowiadać wszystkich tego pragnących. Nie jest warunkiem wystarczającym dla użycia takiej formy długi czas spowiadania. Przypominają mi się opowiadania naszego seniora ojca Romualda, gdy po wojnie wraz z trzema innymi kapłanami wyspowiadali przed bierzmowaniem 2 tysiące młodzieży.

4. Czy człowiek, który po otrzymaniu rozgrzeszenia nie jest w stanie uwierzyć, że Bóg mu przebaczył, popełnia grzech przeciw Duchowi Świętemu?
O grzechu przeciw Duchowi Świętemu pisałem wyżej. Co oznacza: „nie jest w stanie uwierzyć”? Być może ciężar grzechu jest tak wielki, że pomimo dobrej spowiedzi wspomnienie grzechu lub jego skutków ciągle wraca. Potrzeba wtedy pomocy stałego spowiednika, który wskaże kroki konieczne dla odzyskania pokoju wewnętrznego. Być może osoba ta ma nieewangeliczny obraz Boga i wtedy także potrzebna jest pomoc spowiednika.

5. Co to jest ekskomunika? Czy można otrzymać rozgrzeszenie z niej?
Ekskomunika jest karą za określone przestępstwa. Dotyczy zatem osób ochrzczonych, świadomych. Kara ta może być nakładana mocą samego prawa, bądź nałożona np. przez Stolicę Apostolską w sposób publiczny. Spośród sześciu przypadków ekskomuniki na mocy prawa najczęściej zdarzają się te nałożone za dokonanie aborcji – kara obejmuje również osoby współdziałające. W tym wypadku rozgrzeszenia może udzielić zawsze biskup i kanonik penitencjarza, dziekani oraz wicedziekani (każda diecezja jest podzielona na dekanaty – grupy parafii, a na jej czele stoi dziekan; podział diecezji jest dostępny na stronach internetowych danej diecezji), oraz spowiednicy w specjalnie wyznaczonych przez biskupa kościołach. Wszyscy kapłani mogą udzielać rozgrzeszenia w trakcie rekolekcji, czy misji, lub spowiedzi generalnej. Przywilej rozgrzeszania z grzechu aborcji, co łączy się ze zdjęciem kary ekskomuniki, posiada też szereg zakonów.

6. Kiedy zaczyna się grzech śmiertelny?
Przypomnijmy, że grzech śmiertelny to dobrowolne, świadome przekroczenie prawa Bożego w ciężkiej materii. Oznacza to, że grzech śmiertelny oznacza odwrócenie się od Boga, od Jego miłości, wejście w życie bez łaski. Z określenia grzechu wynikają trzy warunki. Najpierw świadomość. Człowiek jest w pełni świadomy, że wybiera zło. Nie ma zatem grzechu ciężkiego np. w stanie snu i półsnu, silnego lęku, odurzenia, w pewnych stanach chorobowych itd., czyli wtedy, gdy świadomość zostaje ograniczona. Drugi warunek – pełna zgoda, zatem dyskusja z pokusą nie jest jeszcze grzechem śmiertelnym. Musi być pełna i jasna decyzja – chcę to zrobić. Mówiąc o „ciężkiej materii” myśli się o przedmiocie grzechu, czyli o tym, co zostało zrobione. Katechizm podkreśla, że materia ciężka zostaje uściślona przez dziesięć przykazań. Wymienia się grzechy, które zwykle bywają ciężkie: przeciw wierze, np. zaparcie się wiary, kult innych bóstw; przeciw osobie, np. zabójstwo, okaleczenie, gwałt, zaszkodzenie czyjemuś zdrowiu itd.; przeciw ojczyźnie – zdrada, krzywoprzysięstwo. Na ocenę grzechu wpływają też okoliczności. Cięższym grzechem będzie np. przemoc względem dziecka niż dorosłej osoby.

7. Kiedy odbyć spowiedź generalną?
Wtedy, gdy jest uzasadniona obawa, że którejś ze spowiedzi nie odbyłem w sposób ważny. Wskazana jest spowiedź generalna przed ważnymi momentami życia – sakrament małżeństwa, wstąpienie do zakonu, czy inne. Natomiast szkodliwe będzie powtarzanie spowiedzi generalnych przez skrupulanta, ponieważ nie pomogą, lecz jedynie mogą nasilić jego problemy. Najlepiej jednak porozmawiać z kapłanem (najlepszy będzie stały spowiednik) na temat potrzeby i przydatności spowiedzi generalnej w danym momencie życia, a także o przygotowaniu się do niej.

8. Na czym polega żal za grzechy?
Żal za grzechy to bynajmniej nie uczucie. Gdy więc ktoś nie czuje żalu, takiego jak żal np. po dziewczynie, czy chłopaku, których się kochało, a którzy odeszli do kogoś innego, to nie musi od razu oznaczać, że nie żał¨je w sensie teologicznym. Żal jako warunek niezbędny dla ważności Sakramentu Pokuty to postawa uznania konkretnych czynów za złe ze względów religijnych i decyzja nie popełniania ich więcej. Motyw żalu za grzechy musi więc być religijny, nie wystarcza do Sakramentu Pokuty żal z powodu wstydu przed innymi ludźmi, czy żal, że się nie udało zrealizować jakichś planów. Jeśli jest to żal ze względu na miłość do Boga – to mówimy o żalu doskonałym, a jeśli występuje inny motyw, np. strachu przed karą – to mamy żal niedoskonały, który wszakże wystarczy do ważnego przeżycia sakramentu.

9. Kiedy ksiądz może odmówić rozgrzeszenia?
Kapłan to nie urzędnik czuwający, aby były wszystkie pieczątki na piśmie. Spowiednik czuwa, aby penitent spełnił wszystkie akty potrzebne do ważności sakramentu. Chodzi zwykle o żal za grzechy i postanowienie poprawy. Jeśli one nie występują, rozgrzeszenie będzie i tak nieważne. Np. ktoś wyznaje, że ogląda filmy pornograficzne, a na pytanie czy gotów jest zniszczyć wszystkie, które są jego własnością, odpowiada, że nie. Wtedy trudno dostrzec rzeczywiste postanowienie poprawy.

10. Czy człowiek może obrazić Boga?
Oczywiście nie w sensie takim jak można obrazić osobę, mówiąc o niej, czy np. o jej matce, złe słowa. Grzech to odwrócenie się od Boga i skazanie się na samotność. W tym sensie człowiek szkodzi przede wszystkim sobie. Praobrazem grzechu jest ten rajski, gdy człowiek uznaje siebie za mądrzejszego od Boga: on, człowiek, wie lepiej, co dobre jest, a co złe. W tym sensie zdradza Boga zwraca się ku bożkowi, najczęściej sobie. Bóg zaś w Piśmie Świętym określa się na jako „Bóg zazdrosny”, chce być jedynym Bogiem człowieka, bo to gwarantuje człowiekowi szczęście. Nawrócenie to uznanie na nowo, że bez Boga to jest kiepski pomysł na życie, że jest to samotność i nieszczęście; nawrócenie to także prośba, aby On przyjął nas znowu do siebie.