Diakon - ten, który służy

Reforma liturgiczna, która dokonała się po Soborze Watykańskim II zwraca szczególną uwagę na aktywny udział całej wspólnoty we wszystkich celebracjach liturgicznych. Trzeba jednak pamiętać, że ta wspólnota jest hierarchicznie uporządkowana i dlatego w odprawianiu liturgii wykonywane czynności zależą od przyjętych święceń i otrzymanych od Ducha Świętego charyzmatów. Pośród wielu czynności i funkcji liturgicznych szczególne miejsce zajmuje diakon.

Można powiedzieć, że funkcja diakona istnieje w Kościele od początków jego istnienia. Zostali ustanowieni przez apostołów do pełnienia służby na rzecz ubogich (Dz 6, 1-7). Z czasem ich służba związała się ściśle z liturgią, a zwłaszcza z Eucharystią. Według św. Ignacego z Antiochii (Ephesios 6,1; Tralles 3,1) i św. Justyna (Apologia 1,65) do zadań diakonów należała pomoc w łamaniu chleba w czasie Eucharystii i udzielanie go nieobecnym w zgromadzeniu, zwłaszcza chorym. Według Tradycji Apostolskiej św. Hipolita diakon przedstawiał dary ofiarne, służące do celebracji Mszy św. Późniejsze nieco Konstytucje Apostolskie do zadań diakonów dołączyły także przedstawianie intencji modlitwy litanijnej, czyli modlitwy powszechnej. Z czasem uprawnienia diakona zostały poszerzone i mógł on również czytać Ewangelię, głosić słowo Boże i sprawować niektóre sakramenty. Sprawowanie funkcji diakona związane było z przyjęciem odpowiednich święceń - święceń diakonatu.

Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego podkreśla, że pośród usługujących przy ołtarzu pierwsze miejsce zajmuje diakon, który podczas Mszy św. ma do spełnienia jemu tylko właściwe funkcje, czyli: czytanie Ewangelii, niekiedy głoszenie słowa Bożego, podawanie intencji modlitwy powszechnej, usługiwanie biskupowi lub kapłanowi w celebracjach liturgicznych, rozdzielanie wiernym Komunii św. (WOMR 61). W homilii biskupa zawartej w Rytuale święceń diakonatu wskazuje się służebny charakter tej posługi: Umocnieni darem Ducha Świętego będą pomagać biskupowi i jego kapłanom w posłudze słowa, ołtarza i miłości, okazując się sługami wszystkich. Posługa miłości wyraża się w sprawowaniu czynności liturgicznych w czasie Mszy św., w udzielaniu chrztu, asystowaniu przy zawieraniu małżeństw, noszeniu wiatyku do chorych, przewodniczeniu obrzędom pogrzebu. Przede wszystkim jednak diakoni tak ściśle związani z ołtarzem Chrystusa w imieniu biskupa mają spełniać dzieła miłosierdzia, czyli służyć i pomagać chorym i ubogim. Wzorem dla nich staje się sam Chrystus, który przyszedł służyć, a nie po to, aby Jemu służono.

W czasie święceń diakonatu wybrani i odpowiednio przygotowani kandydaci przez włożenie rąk biskupa otrzymują dar Ducha Świętego, który uzdalnia ich do służby. W modlitwie konsekracyjnej biskup prosi dla nich o szczególne łaski, aby oznaczali się wszystkimi cnotami, miłością bez obłudy, troskliwością o chorych i biednych, powagą pełną pokory, czystością bez skazy i duchową karnością. Poza tym diakoni wezwani są do nieustannego dawania świadectwa swoim życiem, przestrzegania przykazań i w końcu specjalnym przyrzeczeniem zobowiązują się także do życia w celibacie.

Przez długie wieki diakonat stanowił etap przejściowy w drodze do przyjęcia święceń kapłańskich. Dziś Kościół przywrócił także funkcje tzw. diakonów stałych. Mogą ją pełnić mężczyźni, także żonaci, odpowiednio do tego przygotowani. Zakres zadań jest taki sam jak w przypadku diakonów przygotowujących się do przyjęcia święceń kapłańskich. Funkcja diakonów stałych jest bardzo popularna i pożyteczna w krajach Europy zachodniej, gdzie odczuwa się brak kapłanów i nowych powołań kapłańskich.