Radość liturgii

Boże Narodzenie wita nas przesłaniem, rozlegającym się nad polami, gdzie pasterze strzegli swoich stad. „Zwiastuję wam radość wielką…” Śpiew aniołów przeniknął do liturgii Kościoła i – choć wykonywany jest także w innych okresach – najbardziej kojarzy się ze świętowaniem tajemnicy Wcielenia. Nie trzeba chyba dodawać, że tę iście anielską radość wzmacniają polskie i nie tylko kolędy.

Przy okazji warto zastanowić się co z radością nie tylko innych okresów liturgicznych, ale także zwykłej, codziennej parafialnej liturgii. Gdy w świątyni ołtarz otacza (circumstantes I Modlitwy Eucharystycznej) niewielu wiernych, organy często milczą i brakuje śpiewu. Pozornie można wyciągnąć wniosek, że radość jest rozpoznawczym znakiem świąt, codzienna zaś liturgia tchnie szarością. Rzeczywiście?

Być może z pozycji zewnętrznego obserwatora. Takimi są również zwracający uwagę na wystrój, atmosferę, dający pierwszeństwo wyrażaniu emocji. Czyli skupieni na wszystkim z wyjątkiem tekstów liturgicznych i tym, co nadaje liturgii dynamikę od wewnątrz.

Zacznijmy zatem od tekstów. Analizując części stałe i większość części zmiennych łatwo zauważyć, że większość z nich mówi o radości i ja wyraża. Zaczynając od pierwszego pozdrowienia – Pan z wami, na modlitwie po Komunii świętej kończąc. Po kolei (pomijając wspomniane wyżej „Chwała na wysokości”): Alleluja (Niech Pan będzie uwielbiony); prefacja; śpiew „Święty, Święty, Święty”; Doksologia („Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie…”); wreszcie uwielbienie po Komunii. Przy okazji warto podkreślić, że wyrażającym radość, cześć i uwielbienie szczytem Modlitwy Eucharystycznej jest właśnie Doksologia. Dlatego, zgodnie z rzymską tradycją w liturgii sprawowanej szczególnie uroczyście, kończyć ją powinno potrójne, wielogłosowe „Amen”.

Do tego dochodzi śpiew. Zwłaszcza w dwóch momentach.

Pieśń na wejście, zgodnie z Wprowadzeniem Ogólnym do Mszału Rzymskiego, spełnia trzy funkcje: wyraża radość z obecności Pana, przychodzącego do wspólnoty w osobie prezbitera; umacnia jedność zgromadzonych; wprowadza ich umysły w tajemnicę dnia lub okresu liturgicznego (por. OWMR 47-48). Ze względu na budujący wspólnotę charakter powinien być zatem radosny, podniosły i uroczysty.

Uwielbienie po Komunii świętej jest kolejną eksplozją radości. Wyrazić ją może śpiew, ale i milczenie. Wprowadzenie Ogólne daje pierwszeństwo milczeniu, śpiew uzależniając od stosownych okoliczności i zalecając „psalm lub inna pieść pochwalną” (OWMR 88). Więcej na ten temat znajdziemy w mało znanym w Polsce dokumencie regulującym zasady śpiewu liturgicznego, jakim jest Ordo Cantus Missae. Wprowadzenie do księgi zawiera sugestię (p. 22), by w tym momencie, zgodnie ze starożytną tradycją, śpiewać Psalm 34 (33) – „Będę błogosławił Pana po wieczne czasy. Jego chwała zawsze będzie na moich ustach”.