Święto Świętej Rodziny (B)

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

Święto Świętej Rodziny (B)

CZYTANIA MSZALNE

PIERWSZE CZYTANIE
Obietnica potomstwa

Pan tak powiedział do Abrama podczas widzenia: «Nie obawiaj się, Abramie, bo Ja jestem twoim obrońcą; nagroda twoja będzie sowita».

Abram rzekł: «o Panie, mój Boże, na cóż mi ona, skoro zbliżam się do kresu mego życia, nie mając potomka; przyszłym zaś spadkobiercą mojej majętności jest Damasceńczyk Eliezer». I mówił: «Ponieważ nie dałeś mi potomka, ten właśnie, zrodzony u mnie sługa mój, zostanie moim spadkobiercą».

Ale oto usłyszał słowa: «Nie on będzie twoim spadkobiercą, lecz ten po tobie dziedziczyć będzie, który od ciebie będzie pochodził».

I poleciwszy Abramowi wyjść z namiotu, rzekł: «Spójrz na niebo i policz gwiazdy, jeśli zdołasz to uczynić»; potem dodał: «Tak liczne będzie twoje potomstwo». Abram uwierzył i Pan poczytał mu to za zasługę.

Pan okazał Sarze łaskawość, jak to obiecał, i uczynił jej to, co zapowiedział. Sara stała się brzemienną i urodziła sędziwemu Abrahamowi syna w tym właśnie czasie, jaki Bóg wyznaczył. Abraham dał swemu synowi, który mu się urodził, a którego mu zrodziła Sara, imię Izaak.
Rdz 15, 1-6; 21, 1-3

BÓG OBIECUJE ABRAHAMOWI SYNA i ZIEMIĘ (15,1-21).
Dwie części (ww. 1-6, w której Abraham otrzymuje obietnicę syna i dziedzica; oraz ww. 7-21, w której przyjmuje obietnicę ziemi) powinny być odczytywane razem; w. 7 rozpoczyna się słowami „Potem zaś rzekł do niego...”, zakładającymi, iż czytelnik wie z ww. 1-6, że osobą, która mówi te słowa, jest Bóg. Niektórzy naukowcy uważają, że owa jedność a nawet sama kompozycja ma późny, redakcyjny charakter; zakładają oni, że dwie obietnice były pierwotnie odrębne i że narracje zostały wtórnie skonstruowane na podstawie stwierdzeń zawierających obietnice. Każda część odznacza się podobną budową. Żadna z obietnic nie zostaje natychmiast przyjęta; pierwsza spotyka się ze skargą (ww. 2-3), druga z prośbą o znak (w. 8). W każdej części Bóg udziela innej odpowiedzi: daje znak w w. 5 i składa przysięgę w ww. 9-21. Trudno jednak wyodrębnić z narracji obietnicę i wyobrazić sobie, by istniała ona bez konkretnego kontekstu. Obydwie sceny są dramatyczne i konkretne, chociaż mają wyraźnie stylizowany charakter, będący wynikiem redakcji. Teksty ugaryckie z okresu późnego brązu poświadczają istnienie takiej zbędnej narracji, w której boska obietnica spotyka się u bezdzietnych rodziców z odpowiedzią utrzymaną w tonie lamentacji.

Po tych wydarzeniach: słowa te wskazują na początek nowego epizodu niekoniecznie związanego z poprzedzającym go fragmentem (22,1.20; 39,7, itd.)

Pan tak powiedział: w Księdze Rodzaju jedynie tutaj i w w. 4; wyrażenie to często pojawia się w późniejszych księgach (1 Sm 15,10; 2 Sm 7 ,4; 1 Krl 12,22) i jest znakiem wskazującym na późniejszą redakcję.

Nie obawiaj się: powszechnie stosowana formuła - Boże zapewnienie obrony jego wybranego.

2-3. Abraham narzeka, podobnie jak Kirta i Danil w tekstach ugaryckich, że nadal odmawia mu jedynej rzeczy, której pragnie - syna, który nosiłby jego imię. Umrze (dosł. „odejdzie" w podobnym znaczeniu jak w Ps 39,14) bezpotomnie, zaś jego spadkobiercą będzie jego sługa (dosł. „syn mojego domu").

4-5. który od ciebie będzie pochodził: w przeciwieństwie do „syna mojego domu" w w. 3 [BT: zrodzony u mnie sługa mój]. W Ps 89,2-5 jest to królewski lament. Oparta na przymierzu wierność Jahwe wobec Dawida jest tak niewzruszona jak niebiosa. Nie tylko Boża obietnica z w. 4 będzie niewzruszona jak niebiosa, lecz potomstwo Abrahama będzie nieprzeliczone jak gwiazdy na niebie. Odpowiedź Jahwe upewnia Abrahama, że otrzyma dziedzica i że będzie się od niego wywodził wielki lud.

6. Abraham uwierzył Jahwe i zdobył sobie Jego przychylność. Podobna frazeologia w Pwt 6,25 i 24,13 (w sensie negatywnym pojawia się w Ps 32,2) wskazuje, że pewna konkretna postawa została uznana za miłą Bogu. Uważa się, że werset ten stanowi antycypację Pawłowej interpretacji wiary.

Narodziny Izaaka i wypędzenie Hagar oraz Izmaela (21,1-21 [P: 1b-5] [J: 7] [E: 6,8-21]).

Chociaż niektórzy naukowcy mają wątpliwości czy fragment ten stanowi jednolitą całość (np. Westermann, który przypisuje ww. 1-7 redaktorowi, starającemu się połączyć wątki 11,30 oraz rozdz. 17 i 18; Genesis 12-36, 331) większość słusznie uważa długo oczekiwane narodziny Izaaka za paralelę do narodzin Izmaela (rozdz. 16), stąd za wydarzenie prowadzące do powstania rywalizacji między nimi i wygnania Izmaela, opisanych w rym rozdziale. Jest jednak prawdą, że w ww. 1-7 uwaga jest skupiona wyłącznie na Sarze i Izaaku, zaś w ww. 8-21 wyłącznie na Hagar i Izmaelu. Wśród tematów opowiadań Abrahamie i Sarze żaden nie jest ważniejszy od tematu obietnicy syna i dziedzica danej podstarzałej, bezdzietnej parze. Sara już na początku opowiadania została określona jako niepłodna (11,30), Abraham zaś liczył sobie 75 lat (12,4). Bezdzietność małżonków stanowi uderzający kontrast z przykazaniem danym ludziom podczas stworzenia, by „byli płodni i rozmnażali się" (1,28) oraz z szybkim rozprzestrzenianiem się ludzi opisanym w rozdz. 1-11. Obietnice potomstwa były regularnie składane Abrahamowi (12,2.7; 13,6; 15,1-6; rozdz. 17 i 18) Gra słów oparta na imieniu Izaaka (hebr. yishaq[el], „Niech Bóg się śmieje z radości patrząc na to) pojawia się w 17,17 i jest pośrednio założona w 18,12-25 (w kontekście przyobiecanych narodzin). Dlatego należy uznać, że wersety 1-7 podsumowują ten ważny temat i rozładowują napięcie związane z tym aspektem obietnicy udzielonej małżonkom. Inny element tego napięcia, związany z obietnicą ziemi zostanie częściowo usunięty w opowiadaniu o nabyciu przez Abrahama pieczary na polu Makpela (23,1-20). Egzegeza literacko-krytyczna uznaje ww. 8-21 za wersję E rozdz. 16 należące pierwotnie do tradycji J; na oznaczenie Jahwe używa się tutaj imienia Elohim, zaś tekst oryginalny zakłada, że Izmael jest niemowlęciem (zob. komentarz do w 14). Niezależnie od tego, czy przypuszczenie dotyczące powstania opowiadania jest prawdziwe, redaktor ukształtował tę narrację jako integralny składnik historii Abrahama. W tym samym rozdziale ww. 1-7 podkreślają, że narodziny są wypełnieniem Bożej obietnicy; wśród znaków Bożego działania można wskazać grę słów opartą na imieniu Izaaka (por. 17,19; 18,12-15) oraz obrzezanie (por. 17,9-14). Wielka waga narodzin Izaaka uruchamia wewnętrzny, domowy dramat wraz z jego narodowymi konsekwencjami. Odłączenie od piersi w zwyczajowym wieku trzech lat (w. 8; por. de Vaux. Al 43,468) oznaczało, że dziecko przeżyło zagrożenia związane ze śmiertelnością niemowląt i dożyje wieku dorosłego. Przeżycie okresu niemowlęcego przez Izaaka zachęca Sarę do walki o jej dziecko i o własne życie (związane z Izaakiem); Izmael musi odejść. Dramat zarysowany w ww. 8-21 zależy zatem od ww. 1-7.

1-7. Narodziny Izaaka. Dosłownie każde zdanie zwiastuje wypełnienie Bożej obietnicy - wyraźny znak, że narodziny są ważnym punktem zwrotnym opowiadania.

1. Paralelizm stroficzny, typowy rys poezji hebrajskiej może stanowić odbicie ustnego stadium ludowej opowieści.

2. Abraham otrzymał obietnicę syna rok wcześniej (17,21; 18,10.14).

3. Imię Izaak zostało nadane dziecku przez Boga w 17,19 i pośrednio zawarte w grze słów z 18,12-15. Imię to znaczy: „Niech Bóg wejrzy z uśmiechem”, co przypomina i jednocześnie stanowi odwrócenie sceptycyzmu wyrażonego przez Abrahama i Sarę, gdy pierwszy raz usłyszeli, że za rok będą mieli dziecko.

Katolicki Komentarz Biblijny; prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

PSALM RESPONSORYJNY
Ps 105 (104), 1-2. 3-4. 5-6. 8-9 (R.: por. 8a)

Refren: Pan Bóg pamięta o swoim przymierzu.

Sławcie Pana, wzywajcie Jego imienia, *
głoście Jego dzieła wśród narodów.
Śpiewajcie i grajcie Mu psalmy, *
rozgłaszajcie wszystkie Jego cuda.

Szczyćcie się Jego świętym imieniem, *
niech się weseli serce szukających Pana.
Rozmyślajcie o Panu i Jego potędze, *
zawsze szukajcie Jego oblicza.

Pamiętajcie o cudach, które on uczynił, *
o Jego znakach, o wyrokach ust Jego.
Potomkowie Abrahama, słudzy Jego, *
synowie Jakuba, Jego wybrańcy.

Na wieki pamięta o swoim przymierzu, *
obietnicy danej tysiącu pokoleń,
o przymierzu, które zawarł z Abrahamem, *
przysiędze danej Izaakowi.

Refren.

DRUGIE CZYTANIE
Wiara Abrahama, Sary i Izaaka

Czytanie z Listu do Hebrajczyków

Bracia:
Dzięki wierze ten, którego nazwano Abrahamem, usłuchał wezwania, by wyruszyć do ziemi, którą miał objąć w posiadanie. Wyszedł, nie wiedząc, dokąd idzie.

Dzięki wierze także i sama Sara, mimo podeszłego wieku, otrzymała moc poczęcia. Uznała bowiem za godnego wiary Tego, który udzielił obietnicy. Przeto z człowieka jednego, i to już niemal obumarłego, powstało potomstwo tak liczne jak gwiazdy na niebie, jak niezliczone ziarnka piasku na wybrzeżu morza.

Dzięki wierze Abraham, wystawiony na próbę, ofiarował Izaaka, i to jedynego syna składał na ofiarę, on, który otrzymał obietnicę, któremu powiedziane było: «z Izaaka będzie dla ciebie potomstwo». Pomyślał bowiem, iż Bóg mocen jest wskrzesić także umarłych, i dlatego odzyskał go, na podobieństwo śmierci i zmartwychwstania Chrystusa.
Hbr 11, 8. 11-12. 17-19

8. Judaizm zawsze wysławiał wiarę Abrahama (zob. wprowadzenie do Rz 4,1-22). Historycznie rzecz biorąc, Abraham mógł uczestniczyć w większym ruchu migracyjnym (por. Rdz 11,31-32), lecz jego posłuszeństwo Bożemu powołaniu, opuszczenie domu i rodziny, było z pewnością aktem wiary (Rdz 12,1.4). Autor Listu do Hebrajczyków wzywa swoich czytelników, by byli gotowi do zrezygnowania z własnych więzów rodzinnych.

11. W Starym Testamencie Sara była kobietą wiary, podobnie jak Abraham był mężem wiary. Późniejsze teksty żydowskie wychwalają jej wielkość jako matki narodu.

”Przez wiarę także i sama Sara, mimo podeszłego wieku, otrzymała moc poczęcia”: Grecki tekst wydaje się przypisywać Sarze męską rolę w poczęciu Izaaka (por. Rdz 18,1-5). Niektórzy komentatorzy odczytują tekst w znaczeniu „chociaż Sara była bezpłodna, (Abraham) otrzymał..." lub „(Abraham) razem z Sara otrzymali..."

12. Autor cytuje tutaj Rdz 22,17, tekst często powracający echem w kolejnych księgach Starego Testamentu.

17-18. Ostatnim przykładem wiary Abrahama jest jego posłuszeństwo poleceniu złożenia w ofierze Izaaka (Rdz 22,1-19). Toczą się dyskusje, czy potwierdzony ostatnio żydowski pogląd o zastępczej przebłagalnej mocy tej ofiary, z dobrowolnie się jej poddającym Izaakiem, istniał w czasie powstawania Hbr; przeciwko tej hipotezie zob. P. Davies i B. Chilton, CBQ 40 (1978) 514-546; o jej poparciu zob. J. Swetnam, Jesus and Isaac (AnBib 94; Roma, 1981).

17-19. Ofiarowanie Izaaka, po latach oczekiwania na spełnienie obietnicy potomka, było ostatecznym sprawdzianem wiary Abrahama (Rdz 22), co często podkreślano w źródłach żydowskich. Czyn ten był uważany za wzór wiary, który należało naśladować, gdy zaszła taka potrzeba (zob. *4 Księga Machabejska 14,20; 15,28; 16,20). Chociaż tradycja żydowska zwracała też uwagę na gotowość Izaaka do przyjęcia roli ofiary (już u *Pseudo-Filona), autor Listu do Hebrajczyków nie dodaje niczego do biblijnej *narracji, z wyjątkiem wyjaśnienia natury pewności Abrahama (pewności, że Bóg wzbudzi Izaaka z martwych, jeśli zajdzie tego potrzeba. Boża moc wskrzeszania umarłych była wspominana w codziennych żydowskich modlitwach). Określenie „jedyny" syn (por. Rdz 22,2 - tekst hebrajski i tradycje żydowskie) było czasami używane, zwłaszcza w od-niesieniu do Izaaka, w znaczeniu „szczególnie umiłowany" (*LXX, tradycja żydowska); Izaak nigdy nie był jedynym synem Abrahama.

19. jako podobieństwo: Niektórzy rozumieją greckie słowo en parabolejako „wyrażając się w sposób przenośny", bowiem Izaak w rzeczywistości nie zginął. Wydaje się jednak bardziej prawdopodobne, że jego wybawienie od śmierci traktowane jest jako symbol zmartwychwstania Jezusa.

Katolicki Komentarz Biblijny; prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu; Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Por. Hbr 1, 1-2a

Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.

Wielokrotnie przemawiał niegdyś Bóg do ojców przez proroków,
a w tych ostatecznych dniach przemówił do nas przez Syna.

Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.

EWANGELIA
Dziecię rosło, napełniając się mądrością

Słowa Ewangelii według Świętego Łukasza

Gdy upłynęły dni ich oczyszczenia według Prawa Mojżeszowego, Rodzice przynieśli Jezusa do Jerozolimy, aby przedstawić Go Panu. Tak bowiem jest napisane w Prawie Pańskim: «Każde pierworodne dziecko płci męskiej będzie poświęcone Panu». Mieli również złożyć w ofierze parę synogarlic albo dwa młode gołębie, zgodnie z przepisem Prawa Pańskiego.

A żył w Jeruzalem człowiek imieniem Symeon. Był to człowiek sprawiedliwy i pobożny, wyczekujący pociechy Izraela; a Duch Święty spoczywał na nim. Jemu Duch Święty objawił, że nie ujrzy śmierci, aż zobaczy Mesjasza Pańskiego. z natchnienia więc Ducha przyszedł do świątyni.

A gdy Rodzice wnosili dzieciątko Jezus, aby postąpić z Nim według zwyczaju Prawa, on wziął Je w objęcia, błogosławił Boga i mówił: «Teraz, o Władco, pozwalasz odejść słudze Twemu w pokoju, według Twojego słowa. Bo moje oczy ujrzały Twoje zbawienie, które przygotowałeś wobec wszystkich narodów: światło na oświecenie pogan i chwałę ludu Twego, Izraela».

A Jego ojciec i Matka dziwili się temu, co o Nim mówiono. Symeon zaś błogosławił ich i rzekł do Maryi, Matki Jego: «Oto Ten przeznaczony jest na upadek i na powstanie wielu w Izraelu, i na znak, któremu sprzeciwiać się będą – a Twoją duszę miecz przeniknie – aby na jaw wyszły zamysły serc wielu».

Była tam również prorokini Anna, córka Fanuela z pokolenia Asera, bardzo podeszła w latach. Od swego panieństwa siedem lat żyła z mężem i pozostała wdową.

Liczyła już sobie osiemdziesiąt cztery lata. Nie rozstawała się ze świątynią, służąc Bogu w postach i modlitwach dniem i nocą. Przyszedłszy w tej właśnie chwili, sławiła Boga i mówiła o Nim wszystkim, którzy oczekiwali wyzwolenia Jeruzalem.

A gdy wypełnili wszystko według Prawa Pańskiego, wrócili do Galilei, do swego miasta – Nazaretu. Dziecię zaś rosło i nabierało mocy, napełniając się mądrością, a łaska Boża spoczywała na Nim.
Łk 2, 22-40

Symeon zapowiada rolę dzie­ciątka Jezus, które przyniesiono do świą­tyni (2,21-40).

Oprócz kantyku Nunc Dimittis (2,29-32) Łukasz wykorzystał tutaj jako materiał źródłowy opowieść o Annie i Elkanie z 1 Sm 1-2. Elkanie i jego niepłodnej żonie Annie urodził się syn, Samuel, który został ofiarowany Bogu. Stary człowiek, kapłan Heli, dokonał obrzędu ofiarowania w świątyni w Szilo i pobłogosławił rodziców Samuela. Łukasz rozwinął to podanie wprowadzając temat wypełnienia obietnicy, świątyni, uniwersalizmu, odrzucenia, świadec­twa i kobiety.

Budowa opowiadania jest nastę­pująca:
2,21-24 tworzy tło dla podwójnego świa­dectwa Symeona i Anny w 2,25-38, zaś 2,39-40 stanowi podsumowanie. Główny punkt teolo­giczny całości tworzy 2,29-32. Budowa Łukaszowych mów w Dz świadczy o jego umiejętności łączenia różnych tradycji z własnymi poglądami teologicznymi i tworzenia powiązań między mo­wami. Tę samą cechę można dostrzec w malowaniu kon­trastów i w kształtowaniu kolejnych zwiastowań w 1,5-2,52; 1,46-55; 1,68-79; 2,14; 2,29-32: Mesjasz z pokolenia Dawida, Jezus, jest nie tylko Zbawi­cielem niektórych, chociaż to oni zostali wybra­ni, lecz wszystkich ludzi; pokonuje On wysiłki swoich nieprzyjaciół zaprowadzając pokój. W 2,29-32 pojawia się temat uniwersalizmu, bę­dący jednym z wyróżników Łk.

22-24. Wersety te nawiązują do Wj 13,2.13 i Kpł 12,8. Rodzice Jezusa właściwie, pobożnie wypełniają Prawo Mojżesza. Ofiara, którą złożyli wskazuje na to, że byli ludźmi ubogimi (Kpł 12,8). Zgodnie ze zwyczajem, Maryja powinna położyć dłonie na gołębiach, następnie kapłan niósł je do południowo-zachodniego rogu ołtarza, skręcał kark jednemu i składał go jako ofiarę przebłagalną za grzech, na­stępnie palił drugiego jako ofiarę całopalną.

22. Prawa Moj­żeszowego: Zob. też 2,23.24.27.39. „Celem Łuka­sza jest podkreślenie posłuszeństwa Prawu Mojżeszowemu. Nowa droga Bożego zbawienia bę­dzie wiodła przez posłuszne wypełnienie tego Prawa" (FGL421). Prawa dotyczące oczyszcze­nia znajdują się Kpł 12,2-8; Łk 2,22 zawiera alu­zję do Kpł 12,6, zaś Łk 2,24 do Kpł 12,8. Prawo dotyczące poświęcenia pierworodnego dziecka płci męskiej znajduje się w Wj 13,1-2. Kiedy dziecko kończyło pierwszy miesiąc życia trzeba było wykupić je za cenę pięciu szekli (Lb 3,47-48; 18,15-16). Łukasz nie wspomina o tym, lecz pisze o ofiarowaniu Jezusa, czego nie regulują przepisy ST. Wydaje się, że Łukasz akcentuje ofia­rowanie poświęconego Bogu Jezusa, by nawią­zać do ofiarowania Samuela w 1 Sm 1,22-24 i do swoich dwu ulubionych interpretacyjnych frag­mentów ST: Pana wstępującego do swojej świąty­ni (Ml 3,1-2); Jezusa w świątyni jako Najświętsze­go, który przyszedł po 70 tygodniach (Dn 9,24). Zob. BBM, 445-446.

Jerozolimy: Łukasz używa tutaj formy Hierosolyma, do której sięgnie rów­nież w 13,22; 17,28; 23,7 oraz 25 razy w Dz. W 2,25 używa gr. nazwy Ierousalem, która zo­stanie użyta jeszcze 26 razy w tej Ewangelii i 39 razy w Dz. Wysiłki zmierzające do precyzyjnego teologicznego odróżnienia tych dwóch gr. wy­razów nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Zamienne używanie dwóch różnych nazw na określenie Jerozolimy w 2,22.25 oraz w Dz 1,4.8 może wskazywać na literacki zamysł Łukasza. Sięgając po pośrednią wersję etymologiczną rozpowszechnioną w starożytności na obszarze Mo­rza Śródziemnego, za pomocą przeciwieństwa Łukasz ukazuje, że Hierosolyma, która pojawia się jako pierwsza i oznacza „święte Salem" czy „święte miejsce", stanowi etymologiczne opar­cie nazwy Ierousalem, która pojawia się jako dru­ga. Zob. D.D. Sylva, ZNW 74 (1983), 207-221. Je­rozolima jest bardzo ważnym tematem i symbo­lem w Łk, wskazując na Boże błogosławieństwo i ukazując ciągłość między obietnicą a jej wypeł­nieniem oraz między judaizmem a odnowionym Izraelem, który rozpoczyna wędrówkę z Jerozo­limy aż po krańce ziemi (Dz 1,8). 

25-26. Opisane spotkanie z Symeonem miało bez wątpienia miejsce na Dziedzińcu Kobiet. Boża interwencja na rzecz Izraela została opisana jako „pociecha" lub „pocieszenie" (por. np. Iz 49,13; 51,3; 52,9; 66,13). „Duch Święty" był w sposób szczególny łączony z 'proroctwem. Na temat słów „nie ujrzy śmierci aż zobaczy Mesjasza Pańskiego", por. Ps 91,16; Tb 10,13 i 11,9; czasami w Starym Testamencie sprawiedliwy nie ujrzy nieszczęścia, zaś nieprawy nie doświadczy dobra (np. 2 Krl 6,2; 22,20).

25. Symeon: Ten stary człowiek, którego imię znaczy „słuchający", został opisany w po­dobny sposób jak rodzice Jana Chrzciciela (1,6).

pociechy Izraela: Iz 40,1 w LXX oraz 66,12-13 w LXX stanowią tło oczekiwania na zbawczy akt Boga.

Duch Święty: Dar tego stwórczego życia „nie przyniósł religijnego zaspokojenia, lecz głód i pragnienie ostatecznego spełnienia (...) Bli­skość wypełnienia obietnicy dominowała w ży­ciu Symeona i tych, którzy go słuchali" (Schweizer, Good News 56). 

27-32. Uwielbienie Symeona jest wyrazem starotestamentowej pobożności, podobnie jak Rdz 46,30 oraz takich proroctw jak Iz 42,6 i 49,6.

27. świątyni: Chociaż Sy­meon nie był kapłanem, podobnie jak Anna jest wyrażeniem istoty kultu świątynnego: służby Bogu. Teraz wszystko jest już przygotowane do Nunc Dimittis Symeona, ponieważ „Prawo, Duch proroczy i kult świątynny połączyły się, by stworzyć scenę, na której ukazana zostanie wiel­kość Jezusa" (BBM 53). 

29. Słownictwo użyte www. 29-32 zdaje się być zaczerpnięte z pism Izajasza: 52,9-10; 49,6; 46,13; 42,6; 40,5 (tamże 458). 

30. zbawienie: Temat ten pobrzmiewa w zwiastowaniach zawartych w 1,5-2,52, stwarza­jąc czasami napięcie teologiczne: 1,47; 1,71.77; 2,11. 

31-32. Boże zbawienie poszerza w Jezusie swe granice, obejmując Boży lud Izraela, a na­stępnie inne narody (zob. 24,44-47). Narodów nie można traktować jako władców, którzy mu­szą zostać strąceni z tronu (1,51-53), czy jako nieprzyjaciół, którzy powinni zostać pokonani (1,69-71); oni również są dziedzicami Bożych obietnic. 

33-35. Proroctwo w żydowskiej i grecko-rzymskiej tradycji było często niezrozumiałe, łatwiejsze do pojęcia dopiero później, nie zaś w czasie gdy było wypowiadane. Słowa Symeona nawiązują przy­puszczalnie do „kamienia obrazy" z Iz 8,14-15 i za­powiadanego zmartwychwstania. „Miecz" może oznaczać cierpienia Maryi spowodowane męką Jezusa (ból matki może symbolizować cierpienia syna zob. np. Sdz 5,28).

34. Antycypując jeden z szerszych te­matów swojej Ewangelii, Łukasz zwraca uwagę, że wielu Bożych wybranych odrzuci Jezusa (zob. 4,16-30). Scenicznym szeptem Łukasz zapowia­da krzyż.

35. miecz: Najbardziej pouczającą pa-ralelą ze ST jest Ez 14,17 i miecz rozróżniania. „Obraz ten ukazuje selektywny miecz sądu, nisz­czący jednych i oszczędzający drugich, miecz roz­różniania a nie jedynie kary..." (BBM 464). Ma­ria, wzór człowieka wierzącego, także będzie musiała podjąć decyzję „za" lub „przeciw" Boże­mu objawieniu w Jezusie; więzi rodzinne nie ro­dzą wiary. 

36. Chociaż w Starym Testamencie występują prorokinie, odgrywają one jednak znacznie mniej­szą rolę od proroków w tradycji żydowskiej pocho­dzącej z tego okresu. Imię „Anna" (Tb 1,9) odpo­wiada hebrajskiemu imieniu z 1 Sm 1,2.

Anna: Jej imię znaczy „Łaska, przy­chylność". Podobnie jak Symeon, także Anna sta­nowi ucieleśnienie oczekiwania na Pana. Składa ciche świadectwo o znaczeniu Jezusa dla ludzi, którzy z niecierpliwością oczekują odkupienia. Zestawienie Symeona i Anny odpowiada zesta­wieniu Zachariasza i Elżbiety w rozdz. 1. i zapo­wiada inny wielki Łukaszowy temat: „Łukasz w taki sposób porządkuje materiał, że mężczyź­ni i kobiety stają razem przed Bogiem. Są równi dostojeństwem i łaską, otrzymali te same dary i mają te same obowiązki (por. Rdz 1,27; Ga 3,28)" (Flender, Luke 10). Inne pary występu­jące w Łk to wdowa z Sarepty i Naaman (4,25-28), uzdrowiony opętany i teściowa Piotra (4,31-39), setnik z Kafarnaum i wdowa z Nain (7,1-17), Szymon i grzesznica (7,36-50), kobiety przy grobie i uczniowie idący do Emaus (23,55-24,35), Lidia i naczelnik więzienia w Filippi (Dz 16,13-34). 

37-38. Kultura żydowska i grecko-rzymska często przedstawiała wdowy, które nie wyszły powtórnie za mąż, jako niewiasty pobożne i wierne Bogu. Ju­dyta, słynna wdowa w tradycji żydowskiej, miała żyć we wdowieństwie aż do śmierci w 105 roku. Jeśli dodamy dwie liczby, które zostały tutaj poda­ne (siedem i osiemdziesiąt cztery - przyjmując osiemdziesiąt cztery lata za okres wdowieństwa Anny, nie zaś za jej wiek, i założymy, że wyszła za mąż w typowym w owych czasach wieku czterna­stu lat) - dojdziemy do wniosku, że także liczyła sobie 105 lat.

39. Nazaret: Łukasz kończy temat znaczenia ofiarowania Jezusa w świątyni w Je­rozolimie opisem podróży świętej rodziny do Nazaretu. Do świątyni powrócą w 2,41-52. 

40. nabierało mocy: Zob. opis w J 1,80.

łaska Boża: Pobrzmiewa tutaj echo 1 Sm 2,21.26, opo­wieści o Samuelu, która wywarła silny wpływ na narrację Łukasza w 2,21-40.

Katolicki Komentarz Biblijny, prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu, Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.