Wierność przepisom i twórczość liturgiczna w celebracji Mszy świętej

3. Jan Paweł II w trosce o wierność normom liturgicznym

a) Jan Paweł II w liście wielkoczwartkowym z 1980 r. Tajemnica i kult Eucharystii skierowanym do prezbiterów i biskupów zwrócił uwagę na nadużycia liturgiczne, które wkradły się do kultu eucharystycznego i polecił przygotować instrukcję, która pozwoliłaby wyeliminować te abussi. Kongregacja do spraw Sakramentów i Kultu Bożego 3 kwietnia 1980 r. ogłosiła instrukcję Inaestimabile donum w sprawie niektórych norm kultu eucharystycznego, polecając Konferencjom Biskupów wprowadzić je w życie.

b) Z kolei w encyklice Ecclesia de Eucharistia stanowisko Jana Pawła II wobec nadużyć liturgicznych, do jakich doszło od czasów posoborowej reformy liturgicznej wskutek źle pojmowanej kreatywności i przystosowania, jest bardzo stanowcze i nacechowane osobistym bólem. Papież stwierdza, że owe nadużycia stały się powodem cierpienia wielu ludzi, że wprowadzone innowacje były często nieuzasadnione i całkowicie nieodpowiednie. Dlatego poczuwa się do obowiązku, aby skierować gorący apel o wielką wierność normom liturgicznym podczas sprawowania Ofiary eucharystycznej. Jan Paweł II w 52 numerze tej encykliki pisze: "Nikomu nie można zezwolić na niedocenianie powierzonej nam tajemnicy: jest ona zbyt wielka, ażeby ktoś mógł pozwolić sobie na traktowanie jej wedle własnej oceny, która nie szanowałaby jej świętego charakteru i jej wymiaru powszechnego".

c) W trosce o liturgię mszalną Jan Paweł II zaakcentował konieczność przestrzegania przepisów liturgicznych i zwrócił się do Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów o przygotowanie bardziej szczegółowego dokumentu, również o odniesieniu prawnym. Zatem powstała instrukcja Redemptionis Sacramentum, będąca kontynuacją encykliki Jana Pawła II Ecclesia de Eucharistia. Instrukcja Redemptionis Sacramentum jest poświęcona przeciwdziałaniu nadużyciom w liturgii, bowiem pojawiające się nadużycia liturgiczne godzą w istotę liturgii, sakramenty oraz w tradycję i autorytet Kościoła.

II. Nowe przepisy dotyczące liturgii Mszy świętej

Od Środy Popielcowej, tj. 25 lutego 2004 r., obowiązują w Polsce nowe przepisy liturgiczne, dotyczące sprawowania Mszy świętej. Od tego dnia weszły w życie przepisy zawarte w polskim tłumaczeniu Ogólnego wprowadzenia do Mszału Rzymskiego. Znajdujemy w nim następujące kwestie dotyczące przepisów mszalnych (traktuję je wybiórczo zgodnie z tematem):

1. Czynności kapłana

a) Homilię zasadniczo powinien głosić sam przewodniczący liturgii, choć może ją zlecić któremuś z koncelebransów lub diakonowi. Nie może jednak głosić homilii duchowny, który nie uczestniczy w liturgii. Wydaje się nie do utrzymania nierzadka w Polsce praktyka, aby "dyżurny" kaznodzieja głosił homilię podczas wszystkich Mszy świętych w kościele danego dnia (najczęściej w niedzielę). Nowe przepisy pozwalają jedynie na to, iż "w szczególnych przypadkach i ze słusznej przyczyny homilię może wygłosić także biskup lub prezbiter, który uczestniczy w celebracji, choć nie może koncelebrować".

b) W doborze czytań podkreślona została zasada lectio continua. Celebrans może, nawet w wypadku uroczystości czy świąt, zdecydować o kontynuowaniu czytań biblijnych, tak, aby cykl nie został przerwany. Warto wspomnieć, iż prawo przewiduje, że w Wielkim Poście czytania niedzielne mogą być zawsze z roku "A", czyli zawsze mogą być tradycyjne, najstarsze. Jednak mało duchownych o tym pamięta, jeśli w ogóle wie.

c) Ważnym obrzędem jest znak pokoju. Celebrans nie powinien - przekazując znak pokoju - opuszczać prezbiterium. Jako pierwszym przekazuje go najbliżej stojącym koncelebransom, a następnie usługującym diakonom, o ile są obecni.

2. Inne zagadnienia liturgiczne

a) Nowe przepisy przypominają o centralnej roli ołtarza podczas celebracji Mszy świętej. Decyzji biskupa diecezjalnego pozostawiona zostaje realizacja wskazania przeniesienia miejsca przechowywania Najświętszego Sakramentu, tak aby "na ołtarzu, przy którym sprawuje się Mszę świętą, nie było tabernakulum". Można je umieścić w prezbiterium, ale poza ołtarzem, przy którym sprawuje się Eucharystię, bądź w jakiejś odpowiedniej kaplicy w kościele.

b) W porównaniu do poprzednich przepisów zalecono ponadto więcej chwil milczenia w trakcie liturgii mszalnej. Ma ono pomóc we wewnętrznym skupieniu i przeżywaniu tajemnicy spotkania z Bogiem zwłaszcza przed aktem pokuty, wysłuchaniu czytań, po homilii i Komunii świętej, i po każdym wezwaniu celebransa: "Módlmy się".

c) Oprócz tego usilnie zaleca się celebransom, aby śpiewali te części Modlitwy eucharystycznej, które są do tego przeznaczone, czyli prefację i doksologię końcową "Przez Chrystusa...".