Stacja u świętej Pudencjany

Opis stacji

Bazylika św. Pudencjany (Basilica di Santa Pudenzia na al Viminale) przypomina nam o najwcześniejszym okresie chrześcijańskiej tradycji Rzymu, ucieleśniając równocześnie trzy istotne wątki tej tradycji: obecność w Rzymie Piotra i jego osobistą troskę o wspólnotę chrześcijan w tym mieście; powszechność zbawczej ofiary Chrystusa; kult męczenników.

Jak mówi o tym znajdująca się w niej inskrypcja, bazylika znajduje się nad domem senatora Pudensa, „pierwszego, który udzielił gościny św. Piotrowi” (i który, jak się sądzi, jest właśnie tym „Pudensem”, o którym mowa w 2Tm 4,21). Zgodnie z tradycją właśnie w tym miejscu Piotr rozpoczął ewangelizację Rzymu, w czym pomagały mu córki senatora: Prakseda i Pudencjana. W roku 145 papież Pius I przekształcił rozległy dom Pudensa i sąsiednie termy Novatusa w jedno miejsce kultu – Oratorium Świętego Pasterza.

W roku 384 św. Syrycjusz, papież, poświęcił oratorium św. Piotrowi i przebudował świątynię z pomocą prezbiterów Massima, Leoparda i Illicia (jak wyryto za ich życia na marmurze). Świątynię obrócono o dziewięćdziesiąt stopni, granitowe kolumny z dawnej hali ustawiono teraz wzdłuż nawy, natomiast apsyda znalazła się w miejscu eksedry poprzedniego budynku. Drugą zakrzywioną część hali zburzono, przedłużono nawę i uzyskano w ten sposób plan łacińskiego krzyża.

Następnie apsydę udekorowano, znajduje się tu najstarsza zachowana do dzisiaj chrześcijańska mozaika – jedna z pierwszych prób oddania przez sztukę chwały i tajemnicy Wcielenia. Przedstawia Chrystusa siedzącego na tronie pod wysadzanym kamieniami szlachetnymi krzyżem, na tle miasta, w otoczeniu apostołów, łącznie ze św. Pawłem. Nad nim unoszą się symbole czterech ewangelistów, po raz pierwszy przedstawionych w dobrze znanej odtąd postaci: mężczyzny ze skrzydłami (św. Mateusz), skrzydlatego lwa (św. Marek), skrzydlatego wołu (św. Łukasz) i orła (św. Jan). Apostołowie siedzą w obrębie krzywizny eksedry (aczkolwiek dwóch brakuje, ponieważ trzeba ją było zmniejszyć, by umieścić nad nią kopułę). Najbliżej Chrystusa siedzą św. Piotr i św. Paweł, pierwszy w szacie rzymskiego senatora, drugi w chitonie filozofa. Nad ich głowami znajdują się wieńce trzymane przez dwie kobiety, w których często upatruje się święte Praksedę i Pudencjanę, ale są to najpewniej wyobrażenia Kościoła pogan i Kościoła Żydów, gdyż podobny wątek powtarza się w bazylice św. Sabiny i Bazylice Matki Boskiej Większej.

Za apsydą, w ambicie pozostałym po termach, znajduje się szereg ciasno upakowanych kaplic. Pierwsza od lewej odznacza się starożytnym rodowodem i była od zawsze poświęcona św. Piotrowi. Marmurowa rzeźba przedstawiająca scenę wręczenia kluczy Piotrowi przez Chrystusa, której twórcą jest Giacomo della Porta, pochodzi dopiero z 1596 roku, jednak w kościele zachowały się niewyraźne ślady fresków z okresu, gdy go budowano. W ołtarzu znajdują się fragmenty drewna pochodzącego – jak mówi tradycja – ze stołu, przy którym po raz pierwszy odprawił w Rzymie Eucharystię św. Piotr.

Pierwotne Oratorium Świętego Pasterza zostało przebudowane przez św. Grzegorza VII (papieża w latach 1073-1085) i pełniło być może funkcję baptysterium; z tamtego okresu pochodzi inskrypcja na prawej ścianie, będąca spisem relikwii przechowywanych w kościele. Jedna z kaplic przebudowana w roku 1588 przez kardynała Enrica Caetaniego to doskonały przykład sztuki okresu kontrreformacji, gdzie intarsje z marmuru oraz mozaiki tworzą wspaniały gzyms ołtarza.

Łyk Wody żywej

Encyklika świętego Jana Pawła II Dives in misericordia (Bogaty w miłosierdzie) to kolejne owocne źródło re!eksji pomagającej nam lepiej naśladować Chrystusa przez stosowanie w życiu Jego przykazania miłosierdzia. Ogłoszona w listopadzie 1980 roku, była drugim elementem trynitarnego tryptyku encyklik, zapoczątkowanym pierwszą encykliką, poświęconą chrześcijańskiemu humanizmowi − Redemptor hominis (Odkupiciel człowieka), ogłoszoną w 1979 roku, oraz dopełnionym refleksją o Duchu Świętym Dominum et Vivificantem (Pana i Ożywiciela). W encyklice Dives in misericordia papież pragnie ze wszech miar podkreślić związek między miłosierdziem a ojcostwem: tym ojcostwem, którego przykładem jest miłosierny ojciec marnotrawnego syna, którego gotowość do tego, by przywrócić zbłąkane dziecko do roztrwonionej godności synostwa, była już wcześniej przedmiotem wielkopostnej refleksji. Komentując tę przypowieść, Jan Paweł II podkreśla, iż prawdziwe miłosierdzie nie osłabia ani nie upokarza tych, którzy je przyjmują. Przeciwnie, wzmacnia ono tego, który je przyjmuje, zdejmuje bowiem z niego brzemię winy i pogłębia przekonanie o tym, że dany człowiek potrafi wieść prawe życie: skoro jestem wart przebaczenia, ponieważ zdobyłem się na pokorę i pragnąłem dostąpić miłosierdzia, muszę być zatem czymś więcej niż tylko sumą nieczystości w mojej duszy.

Miłosierdzie jest silniejsze nie tylko od grzechu. U kresu wielkopostnej wędrówki, w jej najbardziej dramatycznym momencie, którym jest Zmartwychwstanie, okaże się, że miłosierdzie jest także potężniejsze od samej śmierci. Okazywać innym miłosierdzie w czasie naszego ziemskiego pielgrzymowania to zatem przygotowywać się do tego, by być zdolnym przyjąć Boże miłosierdzie w chwili śmierci i sądu. Miłosierdzie przygotowuje nas do odkupienia i na Gody Baranka.