Myśląc o zmartwychwstaniu

Prezentując nową Instrukcję Kongregacji Doktryny Wiary o pochówku ciał zmarłych oraz przechowywaniu prochów w przypadku kremacji warto zacząć od fragmentu Drugiej Księgi Machabejskiej. Gdy po zwycięstwie nad Gorgiaszem Juda Machabeusz uczynił składkę, by złożono ofiarę za grzech, autor natchniony zauważył: „Bardzo pięknie i szlachetnie uczynił, myślał bowiem o zmartwychwstaniu. Gdyby bowiem nie był przekonany, że ci zabici zmartwychwstaną, to modlitwa za zmarłych byłaby czymś zbędnym i niedorzecznym” (2 Mch 12,43-44). Wspomniana w cytowanym fragmencie myśl o zmartwychwstaniu jest kluczem do zrozumienia prezentowanego dokumentu.

Składa się on z trzech części: wstępu omawiającego jego genezę i potrzebę (p. 1); przedstawienia nauki w Piśmie świętym i Tradycji Kościoła (p. 2 i 3); praktycznych, dostosowanych do potrzeb naszych czasów, wskazówek.

Zatem uzasadniając potrzebę wydania Instrukcji Kongregacja wskazała na rozpowszechniającą się praktykę kremacji i – co bardzo ważne – nowych ideach, sprzecznych z wiarą Kościoła. Co autorzy mieli na myśli w drugim przypadku? Chodzi przede wszystkim o „błędne pojęcie śmierci, postrzeganej zarówno jako ostateczne unicestwienie osoby, jak i chwilę jej fuzji z matką naturą lub ze wszechświatem, jako etap w procesie reinkarnacji, lub też jako ostateczne wyzwolenie z ‘więzienia’ ciała” (p. 3). To „błędne pojęcie śmierci” wyraża się – jak powiedział podczas prezentacji kard. Gerhard Müller – w chęci przechowywania prochów w domu lub rozpraszania ich w przyrodzie. Te motywy pojawiały się w pismach, kierowanych przez niektóre konferencje episkopatów  do Kongregacji.

Tej wizji Kościół przeciwstawia swoją wiarę w to, że „z chwilą śmierci dusza zostaje oddzielona od ciała, ale w zmartwychwstaniu Bóg przywróci niezniszczalne życie naszemu przekształconemu ciału, jednocząc je ponownie z naszą duszą” (p. 2). Stąd Instrukcja, mająca potwierdzić doktrynalne i duszpasterskie motywy preferencji pochowku ciał i podająca nowe normy, dotyczące zachowania popiołów w przypadku kremacji (kard. Gerhard Müller podczas prezentacji w Biurze Prasowym). Jakie to normy?

1. Kościół zaleca, by ciała zmarłych były chowane na cmentarzu lub w miejscu świętym;
2. Pochówek na cmentarzach i w miejscach świętych strzeże wspólnoty między żywymi i umarłymi;
3. Kremacja nie jest zakazana. Chyba, że „chyba że została wybrana z powodów sprzecznych z nauką chrześcijańską” (p.4);
4. Przechowywanie prochów w miejscu zamieszkania nie jest dozwolone;
5. „Nie należy zezwalać na rozrzucanie prochów w powietrzu, na ziemi lub w wodzie albo w inny sposób, ani też przerabianie kremowanych prochów na pamiątki, biżuterię czy inne przedmioty” (p.7);
6. „W przypadku gdy zmarły notorycznie żądał kremacji i rozrzucenia własnych prochów w naturze z powodów sprzecznych z wiarą chrześcijańską, należy, zgodnie z prawem, odmówić przeprowadzenia uroczystości pogrzebowych” (p. 8);
7. Na  koniec wskazanie na pierwszeństwo celebracji liturgicznej przed kremacją: „Kościół, po odprawieniu uroczystości pogrzebowych, towarzyszy w kremacji przez właściwe wskazówki liturgiczne i duszpasterskie, dokładając szczególnej troski, by unikać wszelkiego rodzaju skandalu czy obojętności religijnej” (p. 4). Należy przypuszczać, że właśnie ten punkt w polskiej praktyce duszpasterskiej (mimo wydanej w 2011 roku Instrukcji Episkopatu) wywoła najwięcej kontrowersji. Przy czym nie teologia pogrzebu a raczej względy praktyczne będą nadawały ton dyskusji.

Podsumowując musimy na koniec zauważyć, że w Instrukcji nie chodzi o matematyczne wyliczenie co wolno, a czego należy unikać. Celem dokumentu jest – by po raz kolejny odwołać się do kard. Gerharda Müllera – próba sprostania wyzwaniu, jakim dziś jest „ewangelizacja śmierci” poprzez „wnoszenie światła wiary w Zmartwychwstałego Chrystusa, będącego płonącym ogniem miłości, oczyszczającej i stwarzającej ponownie w oczekiwaniu na zmartwychwstanie i życie w przyszłym świecie”. Data podpisania dokumentu – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny – dzień, w którym Kościół dziękuje Bogu za „wywyższenie ludzkiej natury”, również tej ewangelizacji śmierci ma służyć.