Trenowanie świętości

Pewien asceta, który pościł przykładnie i umartwiał swe ciało do granic wytrzymałości, oskarżał się przy spowiedzi o zbytnią łagodność wobec siebie.

- Mój drogi, ty masz zbyt rozwinięty zmysł posiadania - odpowiedział spowiednik.

- Ależ ja nic przecież nie posiadam - zdziwił się penitent.

- Nieprawda: karcisz i ujarzmiasz swe ciało tak, jakby należało tylko do ciebie, a przecież jest ono również własnością Pana Boga - usłyszał w odpowiedzi.

Dużej części ludzi w Polsce (nie tylko młodzieży) asceza kojarzy się ze średniowieczem, pojmowanym przez nich jako czas ciemnoty, wrogości wobec ciała ludzkiego, odrzucania wszystkiego, co przyjemne, zadawania sobie dodatkowych cierpień. Mało kto kojarzy ascezę ze... sportem. Tymczasem to właśnie starożytni sportowcy byli pierwszymi ascetami.

Asceza o wiele częściej niż ze świętością lub doskonałością kojarzona jest z odmawianiem sobie drobnych przyjemności. Można spotkać praktykujących katolików, którzy uważają, że asceza to obowiązek zakonników i zakonnic, a nie ludzi świeckich. Wielu wiąże ją tylko ze sferą seksu, inni utożsamiają jedynie z postem.

Zaprzeczeniem ascezy jest konsumpcjonizm, uważany przez część ekonomistów za podstawowy motor napędzający gospodarkę światową. Upowszechnienie postaw ascetycznych może według nich spowodować zahamowanie rozwoju gospodarczego.

Przeciwnicy ascezy zwracają uwagę, że wielu czynów podejmowanych przez ascetów w dziejach chrześcijaństwa Jezus nie praktykował. Podkreślają, że w Piśmie Świętym nie pojawia się słowo „asceza”. A jednak Ojciec Święty Jan Paweł II wzywa do praktykowania ascezy i przeciwstawia się w bardzo ostrych słowach konsumpcjonizmowi.

Czy na początku trzeciego tysiąclecia chrześcijaństwa, w czasach wszechobecnego konsumpcjonizmu, można być ascetą? Czy aby nim być, wystarczy sobie odmówić w Wielkim Poście cukierków, czy też trzeba się biczować?

Każdy, kto staje do zapasów...

Czy można dokonać takiego rozróżnienia? Mały Kamil jest nie całkiem sprawny fizycznie. W czasie lekcji obsunął się na podłogę. Po chwili wgramolił się na krzesło, uśmiechnął tryumfalnie i głośno mruknął: „Nooo, podniosłem swoje ciało!”. Dobrze wiedział, jak nieposłuszne potrafi być własne ciało, gdy jest chore.

Prawidłowość: „ja i moje ciało, nad którym muszę mieć pełną kontrolę”, dotyczy każdego, choć każdego inaczej. Nie ciało mną, lecz ja całym sobą chcę kierować. Po to, aby być wolnym. Prowadzący w Warszawie Dominikańskie Duszpasterstwo Dorosłych o. Tadeusz Bartoś OP podkreśla, że chrześcijańska asceza ma za zadanie wyzwolić ludzkiego ducha, aby - pomimo potencjalnych zagrożeń - pozostał wolny. „Szukanie prawdy o tym, co dobre i odwaga pójścia za prawdą, wbrew ryzyku, jakie w sobie niesie: oto program chrześcijańskiej ascezy” - wyjaśnia. Abp Józef Michalik natomiast tłumaczy, że asceza jest wysiłkiem „czynienia ziemi poddaną we mnie samym”. Według jednego z najbardziej znanych współczesnych autorów chrześcijańskich, benedyktyna o. Anselma Grüna, znakiem wolności w ascezie chrześcijańskiej jest pokorne przyznanie przed Bogiem, iż nie wszystko jest w naszej mocy, że naszemu życiu towarzyszyć będą zawsze bolesne porażki, że niejednokrotnie zawiedziemy się na sobie samych, gdyż tylko On jest większy od naszych serc.

Czy w doskonaleniu ciała nieodzowna jest siła ducha? Ależ oczywiście. „Podniosłem swoje ciało” - mruknął wspomniany wyżej Kamil, komentując tę zasadę. Czy nie ma innego, głębszego oddziaływania między ciałem i duchem? Jest. Przypomina zasadę sprzężenia zwrotnego: W im większym stopniu duch panuje nad ciałem, tym bardziej wolnym staje się cały człowiek. Bo wolność człowieka nie pochodzi z braku zewnętrznych ograniczeń. Wolność człowieka nie wywodzi się z ciała, lecz z ducha.