Posługa i formacja ministrantów kadzidła i wody

1. Wprowadzenie

Podejmując temat posługi i formacji ministrantów kadzidła i wody, pragnę na wstępie odnieść się do płaszczyzny posługiwania, które uobecnia zbawczy dialog między Bogiem a człowiekiem.

Chrystus jest obecny zawsze w swoim Kościele, zwłaszcza w czynnościach liturgicznych - jak mówi Konstytucja o liturgii. Wszyscy spełniający funkcje liturgiczne uczestniczą w misterium życia, śmierci i zmartwychwstania Zbawiciela. Można powiedzieć, że posługujący w liturgii są współpracownikami lub inaczej mówiąc współuczestniczącymi w uobecniającym działaniu Boga. Znakami uczestnictwa wiernych w liturgii jest zachowywanie jednakowych postaw, spełnianie tych samych gestów, ale również wspólne modlitwy, aklamacje, śpiewy. Te znaki są jednocześnie formą posługiwania, czyli ukazują to, w co poszczególny posługujący i wszyscy razem wierzą i do czego dążą. Funkcje, które są bezpośrednio usługiwaniem kapłanowi przy ołtarzu i miejscu przewodniczenia, zarezerwowane są dla męskiej służby liturgicznej, choć mogą być powierzone dziewczętom tylko wtedy, gdy udzieli na to zgody biskup diecezjalny po zasięgnięciu opinii Konferencji Episkopatu Polski.

2. Posługa i formacja w świetle tekstu roboczego Dyrektorium

Propozycję formacji usługujących w liturgii podejmuje tekst roboczy Dyrektorium Duszpasterstwa Służby Liturgicznej w części II, choć pionierem i twórcą posoborowej koncepcji formacji służby liturgicznej w Kościele polskim był ks. Franciszek Blachnicki, założyciel Ruchu Światło-Życie i moderator krajowy Duszpasterstwa Służby Liturgicznej. 20 lat temu w oparciu o tą koncepcję został stworzony program (propozycja) systemu formacji służby liturgicznej męskiej opracowany przez zespół kapłanów pod szczególnym kierunkiem ks. Franciszka Chowańca i ks. Stanisława Szczepańca we współpracy z alumnami Krakowskiego Seminarium Duchownego. Do dziś jest on podejmowany w tym schemacie w wielu diecezjach.

Omawiając poszczególne kwestie dotyczące posługi i formację ministrantów kadzidła i wody, odniosę się do propozycji Dyrektorium, ale także do propozycji opracowania krakowskiego zespołu oraz własnych doświadczeń i przemyśleń w tej dziedzinie.

Propozycją tekstu roboczego Dyrektorium jest to, aby formacja przeznaczona dla ministrantów kadzidła i wody, chłopców jak i dziewcząt, zawierała się w drugim roku formacji służby liturgicznej. Objęci tą formacją, nazywani młodszymi ministrantami i odpowiednio dziewczęta - młodszymi scholistkami, są uczniami klasy V szkoły podstawowej. Obydwie grupy, tak chłopcy jak i dziewczęta, przeżywają formację, która obejmuje udział w rekolekcjach i pracę roczną w parafii. Każdy rok kończy się upoważnieniem do spełniania określonych funkcji oraz błogosławieństwem umacniającym do dobrego wypełnienia czynności. Posługa i formacja ministrantów i członków scholi określona jest posługą wobec celebransa i ludu. W drugim roku formacji najmłodszych członków służby liturgicznej uwaga koncentruje się na roli kapłana i zgromadzenia ludu w celebracji eucharystycznej. Posługę wobec celebransa i całej wspólnoty spełniają zarówno ministranci jak i członkowie scholi. Ministranci jak i dziewczęta w scholi w podmiocie swojej drugorocznej formacji mają spotkać się z rzeczywistością dialogów mszalnych, które są wspólnym mianownikiem treści roku formacyjnego. Dialogi stanowią płaszczyznę odniesień, która ukierunkowuje ich posługiwanie. Ministranci (ministrantki) jak i scholistki pogłębiają także w tym roku formacyjnym znajomość i treść posługiwania wobec wody i kadzidła. Usługujący bowiem służy kapłanowi (celebransowi) ale także ludowi.

3. Posługa i formacja ministranta kadzidła

Odnosząc się do zagadnienia, trzeba podkreślić, że płaszczyzna posługiwania jest nierozłącznie związana z posługą formacyjną.
3.1. Posługa liturgiczna wobec kadzidła
a. Przygotowanie kadzidła jest bardzo ważną czynnością, która jako etap wprowadzający do liturgii staje się dla usługującego już pełnieniem funkcji. Sposób rozpalania ognia ma 5 etapów: wyjęcie duszy z kadzidła, ułożenie węgielków w duszy, rozpalenie węgielków nad płomieniem świecy, rozżarzanie węgielków przez ruch obrotowy duszy, włożenie duszy z węgielkami do kadzidła. Wydaje się, że jest to oczywista i prosta czynność, ale trzeba, aby była realizowana w sposób bardzo odpowiedzialny uwzględniając: sposób użytkowania węgielków, zapałek i świecy, pozostawienie po sobie porządku, troskę o bezpieczeństwo wykonywanej posługi oraz zachowanie czystości stroju i rąk, a nade wszystko organizację czasu, który należy przeznaczyć na spokojne przygotowanie kadzielnicy.

b. Turyferariusz i nawikulariusz pełnią swoją posługę podczas Mszy świętej, w czasie nabożeństwa eucharystycznego, jutrzni, nieszporów, modlitwach przy trumnie i procesji z Najświętszym Sakramentem.

c. Przed rozpoczęciem Mszy świętej turyferariusz powinien zapytać celebransa lub ceremoniarza, w których momentach Mszy będzie używane kadzidło, bo ostateczna decyzja okadzania należy do przewodniczącego liturgii.

d. Sposoby okadzania. Okadzanie wyróżnia się swoją specyfiką w poszczególnych swoich etapach i dlatego mówimy o sposobie noszenia kadzidła w procesji, o sposobie zasypywania kadzidła, o sposobie podawania kadzidła kapłanowi i o pewnej technice okadzania.