Lektor: historia i współczesność

Ponieważ lektorzy pełnili ważną posługę w Kościele, od kandydatów wymagano spełnienia określonych warunków, żywej i mocnej wiary, godnej postawy moralnej, znajomości i umiłowania Pisma św., ale także odpowiednich predyspozycji potrzebnych do głośnego czytania słowa Bożego. Nie bez znaczenia była także opinia wspólnoty, z mandatu której występowali w zgromadzeniu. Według Hipolita przysługiwało im wynagradzanie, podobnie jak prezbiterom:, "Jeśli nadto gmina posiada lektora, niech go wynagradza razem z prezbiterami". Najstarsze źródła wspominają o szkołach lektorów (schola lectorum) istniejących w Rzymie, Lionie i Reims, w których kandydaci otrzymywali przygotowanie do czytania i do śpiewu, ale także poznawali dzieła Ojców Kościoła. Szkoły te przekształciły się następnie (od VII w.) w szkoły kantorów (schola cantorum). W czasie prześladowań lektorzy mieli także strzec księgi Pisma Świętego. Często pełnili także funkcje sekretarzy biskupów oraz robili kopie kodeksów Pisma Świętego. Do zadań lektora należało również noszenie listów biskupa.

Według "Statutów Kościoła starożytnego" (V w. ) zawierających obrzędy wprowadzenia w posługi, biskup przedstawiał lektora ludowi, wskazując na jego wiarę, przykładne życie oraz przyrodzone zdolności do wypełniania zadania czytania słowa Bożego. Następnie podawał księgę Pisma św. mówiąc: "Przyjmij i bądź zwiastunem słowa Bożego, godnym, wiernym i jeśli wypełnisz obowiązek służby, miej udział z tymi, którzy służyli słowu Bożemu" (can. 8). Papież św. Zozym (417-418) stwierdza: "Jeśli ktoś był wpisany od dzieciństwa (po chrzcie) pomiędzy ministrów Kościoła, powinien pozostać lektorem aż do 20 lat; jeśli dorosły chce wejść w służbę Bożą, pozostaje przez pięć lat bądź pomiędzy lektorami bądź pomiędzy egzorcystami, następnie niech będzie podniesiony do akolity lub subdiakona i pozostanie w tym stopniu cztery lata, a jeśli będzie godny (zasłuży) otrzyma błogosławieństwo diakońskie". Kiedy papież Grzegorz Wielki w 595 r. wprowadził obrzęd tonsury, przez który następowało wejście do stanu duchownego, należeli do niego także lektorzy. Sakramentarz Galazjański zawierał już obrzęd Ordo ad clericum faciendum oraz obrzęd wprowadzenia w posługę lektora, który polegał na wręczeniu księgi (lekcjonarza) i formule błogosławieństwa. Według Ordo Romanus XXXV zawierającego "Ordo quomodo in sancta Romana ecclesia lector ordinatur", po próbie publicznego czytania papież odmawiał nad kandydatami błogosławieństwo oraz modlitwę prośby, aby Bóg udzielił im linguam eruditam.

Od XI wieku wprowadzono obowiązek przyjmowania przez kandydatów do kapłaństwa wszystkich stopni Ordines minores oraz ustalono obrzęd wprowadzenia w daną posługę. Pontyfikał Duranda (� 1298) zawierał już schemat obrzędów dla czterech stopni święceń niższych: przedstawienie kandydatów, upomnienie biskupa, wręczenie przedmiotów symbolizujących funkcję danego stopnia: lektorowi wręczano lekcjonarz. Po czym biskup wzywał obecnych do modlitwy i udzielał błogosławieństwa. W średniowieczu przy katedrach biskupich istniały już specjalne szkoły przygotowujące do posługi lektora. Sobór Trydencki naucza o niższych i wyższych (siedmiu) stopniach kapłaństwa istniejących od samego początku Kościoła, wśród których wylicza także lektorów. Każdemu z nich odpowiadała właściwa służba, lecz nie równy stopień. Według Pontyfikału rzymskiego poza wykonywaniem czytań (także przez śpiew) do funkcji lektora należało również błogosławienie chleba i nowych owoców. W pontyfikale tym lektorat jest jednym z Ordines minores, które mógł otrzymać jedynie mężczyzna należący do stanu duchownego, aby pełnić w Kościele officium lectoris. Konstytucja o liturgii wymieniając lektorów po ministrantach a przed komentatorami i członkami chóru i zaznaczając, że "również spełniają prawdziwą posługę liturgiczną" (nr 29), także ma na myśli lektorów jako osoby duchowne. Podobnie według instrukcji Inter oecumenici (26 IX 1964) posługa lektora związana jest z niższymi święceniami. Taka sytuacja prawna i faktyczna obowiązywała do roku 1972.