Rozterki Piłata

Wahania i rozterki Piłata stały się tematem niezliczonych dzieł sztuki i to nie tylko obrazów czy rzeźb. Sąd Piłata nad Chrystusem zainspirował także dzieła literackie (np. "Mistrz i Małgorzata" Michaiła Bułhakowa) oraz filmowe ("Piłat i inni" Andrzeja Wajdy).
Temat Ecce Homo omawiamy osobno. Poniżej piszemy o pozostałych dwóch motywach.

Piłat umywający ręce
Umywanie rąk przez Piłata jest tematem w sztuce wyjątkowym. Zwykle bowiem, jeśli wśród postaci przedstawianych przez malarza pojawiał się Chrystus, stawał się On głównym bohaterem dzieła. W tej scenie jest jednak inaczej. Chrystus przedstawiony jest gdzieś w tle, a cała uwaga twórcy skupiona jest na Piłacie. Tak na przykład namalował tę scenę holenderski artysta Jan Lievens. Na jego obrazie, w prawym górnym rogu, widzimy tylko zarys pleców Jezusa, prowadzonego przez żołnierzy. A rzymski prokurator śmiało spogląda w oczy widza...
Prokurator Judei umył ręce publicznie, chcąc pokazać Żydom, że nie bierze odpowiedzialności za ten wyrok. Sam był poganinem, ale zastosował gest czytelny dla wyznawców judaizmu, dla których obmywanie rąk oznaczało czystość serca.
Do dziś umywanie rąk stało się, za sprawą gestu Piłata, symbolem oportunizmu i unikania odpowiedzialności.



Biczowanie
Ewangeliści ledwie wspominają o biczowaniu Jezusa: "(...) a ubiczowanego Jezusa wydał im, aby był ukrzyżowany" (Mt. 27, 26). Również u Jana znajdujemy tylko jedno zdanie: "Wówczas Piłat zatrzymał Jezusa i ubiczował" (J. 19, 1). Znacznie więcej miejsca przeznaczyli Ewangeliści na opis drwin i dodatkowych szykan, jakich ofiarą stał się Zbawiciel. Nałożenie korony z cierni, ubranie w "królewski" płaszcz, śmiechy i kpiny opisują Ewangelie jako coś jeszcze bardziej dolegliwego niż zwykłe biczowanie. Tak też tę scenę przedstawiali zwykle artyści wszystkich epok.
W średniowieczu i wczesnym renesansie karykaturalne zachowanie żołnierzy przeciwstawione jest dumie i spokojowi Chrystusa, znoszącego ze spokojem wszystkie zniewagi. Przykładem takiego potraktowania tematu jest fresk Giotto di Bondone z kaplicy degli Scrovegni w kościele Santa Maria dell'Arena w Padwie.
W manieryzmie i baroku artyści inaczej malowali w tej scenie Jezusa. Przedstawiali Jego cierpienie, umęczenie, ból. Częściej niż wcześniej przedstawiano tortury towarzyszące biczowaniu, np. koronowanie cierniem na obrazie Caravaggia.
Podobnie ukazywali tę scenę artyści późniejszych epok. Unikano już jednak pokazywania biczowania i tortur, skupiając się na drwinach żołnierzy i psychicznym cierpieniu Chrystusa. Przykładem jest obraz Edouarda Maneta.