Liturgia - piękno i zakorzenienie

MODLITWA EUCHARYSTYCZNA

PREFACJA cz. 1

W dawnych kultach misteryjnych używano terminów „proagoreusis” i „prorresis” (przetłumaczone na łac. „praefatio”). Oznaczały one zakaz wchodzenia do świątyni – nie mogli tam się modlić ani składać ofiar np. osoby, które popełniły przestępstwo (istniały listy wyliczające tych, których ów zakaz dotyczył).
Słowo „prorresis” stało się z czasem zwrotem liturgicznym, ostrzegającym.

Poza tym oznaczało również niekiedy:
- modlitwę przed przemówieniem do ludu
- życzenie pomyślności wypowiadane przed dokonaniem czynności liturgicznej

Dlatego też „praefatio” („prae” – przed, wobec; „for”, „fari” – mówić) można rozumieć dwojako: zarówno modlitwie sensie czasowym (mówić przed rozpoczęciem innej czynności) jak i przestrzennym (mówić przed zgromadzonymi, wobec zgromadzonych).

Pierwszy słowa „praefatia” użył św. Cyprian jako określenie wstępnego wezwania, zachęty by wierni stawali do modlitwy modlitwie czystości i skupieniu. W sakramentarzu „Gelasianum Vetus” słowo „praefatio” oznaczało pewien rodzaj katechezy wprowadzającej kandydatów do chrztu modlitwie Modlitwę Pańską. Natomiast w „Missale Gothicum” jest pouczeniem o sensie danej uroczystości, wprowadzeniem w liturgię dnia.

W prefacji wyróżnia się:
- dialog wprowadzający
- formułę wstępną
- embolizm
- formułę końcową
- konkluzję

DIALOG WPROWADZAJĄCY

Rozpoczyna on Modlitwę Eucharystyczną. Różni się on od prostego wezwania „Módlmy się” i podkreśla specjalne znaczenie Modlitwy Eucharystycznej. Jest wezwaniem skierowanym przez kapłana do ludu, aby wzniósł swe serca do Boga w dziękczynieniu i modlitwie, a także aby połączył się w modlitwie, którą w imieniu wszystkich kieruje on do Boga Ojca przez Jezusa Chrystusa.
Dialog ten brzmi następująco:

„Pan z wami – I z duchem twoim”

Nie jest to tylko życzenie, aby Pan był pośród zgromadzonych lecz wskazaniem, przypomnieniem i potwierdzeniem Jego obecności – ze swoim ludem i w swoim ludzie. Pozdrowienie to jest o wiele bardziej rozbudowane w liturgiach wschodnich (aż 13 różnych formuł):
- w bizantyjskiej: stosuje się tekst 2 Kor 13,13 i błogosławieństwo
- w zachodniosyryjskiej: diakon podawał specjalne wskazówki nawołujące do szacunku i uwagi
- w koptyjskiej, etiopskiej i wschodniosyryjskiej: następował również pocałunek pokoju

„W górę serca – Wznosimy je do Pana”

Zwrot ten występuje w „Tradycji Apostolskiej”, „Kanonach” Hipolita i u św. Cypriana. Nie wiadomo dokładnie, jakie jest jego pochodzenie. Jedni upatrują go w liturgii samarytańskiej, inni w hellenistycznej czy łacińskiej, jeszcze inni w semickiej.
Św. Cyprian łączy słowa „W górę serca” („Sursum corda”) ze wskazaniami dotyczącymi odmawiania Modlitwy Pańskiej. Poprzez ten zwrot kapłan nie zachęca do ucieczki od świata, lecz do reorientacji swojej postawy. „Wznieść serce” do Boga oznacza przemienianie go, aby w pełni oddać się Chrystusowi. Przypomina również, aby nie przywiązywać się do tego co materialne, stworzone.

„Dzięki składajmy Panu, Bogu naszemu – Godne to i sprawiedliwe”

Pierwsza część to starotestamentalne „berakah” (dziękczynienie), do którego dodano, zapewne dla uzyskania pewnej rytmiki, słowa „Bogu naszemu”. Żydzi na takie wezwanie odpowiadali „Amen”. Zwrot „Godne to i sprawiedliwe” pochodzi z kultury helleńskiej, gdzie w ten sposób ratyfikowano ważne wybory i decyzje. „Godne to” wyraża aspekt wartościujący, moralny, „sprawiedliwe” zaś – aspekt prawny.

Dialog ten sięga co najmniej czasów św. Hipolita Rzymskiego i przypomina iż Modlitwa Eucharystyczna nie jest sprawą tylko celebransa, lecz udział w niej bierze całe zgromadzenie liturgiczne.