Liturgia - piękno i zakorzenienie

OBRZĘDY KOMUNIJNE (5)

Przyjęcie darów eucharystycznych (1)

Podczas Eucharystii Komunię Świętą przyjmował papież, jako przewodniczący liturgii, następnie inni, według stopni hierarchii oraz wierni świeccy. Celebrujący liturgię przed przyjęciem Komunii odmawiał w ciszy modlitwę przygotowawczą (jedną z wielu do wyboru). Dzisiejsza Mszał zachował dwie spośród tych modlitw:

Panie Jezu Chryste, Synu Boga Żywego, Ty z woli Ojca, za współdziałaniem Ducha Świętego, przez swoją śmierć dałeś życie światu, wybaw mnie przez najświętsze Ciało i Krew Twoją od wszystkich nieprawości moich i od wszelkiego zła; spraw także, abym zawsze zachowywał Twoje przykazania i nie dozwól mi nigdy odłączyć się od Ciebie.

Modlitwa ta pochodzi z Sakramentarza z Amiens (IX w.). Stanowi krótką anamnezę, przechodzącą w prośbę o odpuszczenie grzechów i siły do zachowania przykazań.

oraz:

Panie Jezu Chryste, niech przyjęcie Ciała i Krwi Twojej nie ściągnie na mnie wyroku potępienia, lecz dzięki Twemu miłosierdziu niech mnie chroni oraz skutecznie leczy moją duszę i ciało.

Powstała ona w X wieku w kręgach karolińskich, znajduje się także w Sakramentarzu z Fuldy. Nawiązuje do 1Kor 11,27-29

Mszał Piusa V nakazywał, by kapłani – po odmówieniu w ciszy modlitwy przygotowawczej, słów „Panie nie jestem godzien…” oraz spożyciu Komunii – ukazał wiernym Hostię mówiąc: „Oto Baranek Boży…”. Słowa te, nawiązujące do zawołania Jana Chrzciciela (J 1,29), obowiązywały wprawdzie dopiero od XVI wieku, jednakże ich korzenie sięgają praktyki dużo wcześniejszej, wspominanej już w „Konstytucjach Apostolskich”.

Do X wieku bezpośrednio przed spożyciem Komunii celebrans nie wypowiadał żadnych formuł. Później pojawiły się one w różnych formach i w różnych liturgiach. Dzisiaj ich treść jest następująca:

Ciało Chrystusa niech mnie strzeże na życie wieczne.

Po przyjęciu Ciała Chrystusa, bierze kielich i mówi cicho:

Krew Chrystusa niech mnie strzeże na życie wieczne.

Ponadto w formule: „Oto Baranek Boży…” dodano słowa z Ap 19,9: „Błogosławieni, którzy zostali wezwani na Jego ucztę”. Jako odpowiedź – zarówno kapłan jak i wierni – zaczęli mówili to, co kiedyś wcześniej, w innym miejscu liturgii sam kapłan wypowiadał po cichu: „Panie, nie jestem godzien…”

Udzielając Komunii wiernym celebrans mówił „Ciało Chrystusa” gdy podawał Chleb oraz „Krew Chrystusa” gdy podawał kielich z Winem. Odpowiedzią wiernych było słowo „Amen”.

Do IV wieku wierni pozostawali na swoich miejscach, a celebrans podchodził do każdego z nich. Później to wierni podchodzili do ołtarza, aby przyjąć Komunię – i na ten czas otwierano kraty, które ich od niego oddzielały.

Komunię przyjmowano w postawie stojącej (będącej wyrazem wielkiego szacunku) na otwartą dłoń, ułożoną jedna na drugiej w formie krzyża (wymagano, aby świeccy wcześniej obmyli sobie ręce – służyły do tego fontanny w atrium bazylik) i natychmiast spożywano. Sposób przystępowania do Komunii opisuje Cyryl Jerozolimski w piątej „Katechezie mistagogicznej”:

Pójdź dalej. Nie wyciągaj przy tym płasko ręki i nie rozłączaj palców. Podstaw dłoń lewą pod prawą niby tron, gdyż masz przyjąć Króla. Do wklęsłej ręki przyjmij Ciało Chrystusa i powiedz: Amen. Uświęć też ostrożnie oczy swoje przez zetknięcie ich ze świętym Ciałem, bacząc byś zeń nic nie uronił. To bowiem, co by spadło na ziemię, byłoby utratą jakoby części twych członków. Bo czyż nie niósłbyś złotych ziarenek z największą uwagą, by ci żadne nie zginęło i byś nie poniósł szkody? Tym bardziej zatem winieneś uważać, żebyś nawet okruszyny nie zgubił z tego, co jest o wiele droższe od złota i innych szlachetnych kamieni. A kiedy już spożyłeś Ciało, przystąp do kielicha Krwi: Nie wyciągaj tu ręki, lecz skłoń się ze czcią mówiąc w hołdzie: Amen. Uświęć się przez to przyjęcie Krwi Chrystusowej. Kiedy twe wargi są jeszcze wilgotne, dotknij ich rękami i uświęć nimi oczy, czoło i inne zmysły. Następnie zatrzymaj się na modlitwie, dziękując Bogu za to, że tak wielkimi zaszczycił cię tajemnicami. (V, 21)