Twoja wierność po chmury

Katecheza wygłoszona 28 maja 2003 roku.

1. Psalm 108 (107), którego przed chwilą wysłuchaliśmy, należy do cyklu Psalmów Liturgii Godzin, będących przedmiotem naszych katechez. Wyróżnia się on na pierwszy rzut oka cechą zaskakującą. Jest on bowiem ni mniej ni więcej połączeniem dwóch fragmentów Psalmów istniejących już wcześniej: jeden pochodzi z Psalmu 57 (56; ww. 8-12) a drugi z Psalmu 60 (59; ww. 7-14). Pierwszy fragment utrzymany jest w tonacji hymnu, drugi - o charakterze błagalnym - zawiera jednak również przepowiednię boską, która przynosi modlącemu się pogodę i ufność.

Połączenie to tworzy nową modlitwę, a fakt ten stanowi dla nas przykład. W istocie bowiem również liturgia chrześcijańska łączy często różne fragmenty biblijne, które w ten sposób stają się nowym tekstem, służącym wyjaśnieniu nowych sytuacji, choć zarazem pozostaje związek z tekstem wyjściowym. W praktyce Psalm 108 - (ale nie tylko on; inne świadectwo znaleźć możemy np. w Psalmie 144) - ukazuje, jak już w Starym Testamencie Izrael używał powtórnie Słowa Bożego objawionego i aktualizował je.

2. Psalm, powstały z tego połączenia, jest więc czymś więcej aniżeli zwykłą sumą czy nałożeniem na siebie dwóch istniejących wcześniej fragmentów. Zamiast zacząć od pokornej prośby, jak w Psalmie 57 (56): "Zmiłuj się nade mną, Boże, zmiłuj się nade mną" (w. 2), nowy Psalm rozpoczyna się od zdecydowanego wyrażenia chwały Bogu: "Gotowe jest serce moje, Boże... zaśpiewam [psalm] i zagram" (Ps 108 [107], 2). Pochwała ta zajmuje miejsce żali, które składały się na początek innego Psalmu (por. Ps 60 [59], 1-6) i staje się podstawą do następnej boskiej przepowiedni (Ps 60 [59], 8-10 = Ps 108 [107], 8-10) oraz związanej z nią prośby (Ps 60 [59], 7.11-14 = Ps 108 [107], 7.11-14).

Nadzieja i zmory łączą się i stają się istotą nowej modlitwy, zmierzającej do wzbudzenia ufności nawet w czasach prób, doświadczanych przez całą wspólnotę.

3. Psalm rozpoczyna się więc radosnym hymnem chwały. Jest to pieśń poranna przy akompaniamencie harfy i cytry (por. Ps 108 [107], 3). Przesłanie jest jasne a w jego centrum znajduje się "dobroć" i "prawda" Boża (por. w. 5): po hebrajsku hésed i 'emčt to terminy na określenie miłosnej wierności Pana w stosunku do przymierza swe swoim ludem. W oparciu o tę wierność lud jest pewien, że nie zostanie nigdy rzucony przez Boga w otchłań nicości i rozpaczy.

Chrześcijańska interpretacja tego Psalmu jest wyjątkowo wymowna. W w. 6 Psalmista celebruje nadprzyrodzoną chwałę Boga: "Bądź wywyższony, Boże, ponad niebo". Słynny pisarz chrześcijański z III wieku Orygenes, komentując ten Psalm, odsyła do słów Jezusa: "A Ja, gdy zostanę nad ziemię wywyższony, przyciągnę wszystkich do siebie" (J 12, 32), które odnoszą się do ukrzyżowania. Ich wynikiem jest to, o czym mówi następny werset: "Aby ocaleli ci, których Ty miłujesz" (Ps 108 [107], 7). Konkluduje więc Orygenes: "Jakie wspaniałe znaczenie! Powodem, dla którego Pan został ukrzyżowany i wywyższony, jest to, by zostali uwolnieni ci, których On miłuje... Spełniło się to, o cośmy prosili: On został wywyższony, my zaś zostaliśmy wyzwoleni" ( Origene-Gerolamo, "74 omelie sul libro dei Salmi", Mediolan 1993, s. 367).

4. Przejdźmy teraz do drugiej części Psalmu 108 (107), która - jak powiedzieliśmy - jest po części cytatem z Psalmu 60 (59). W niepokoju Izraela, który odczuwa nieobecność i dystans Boga ("Czyż nie Ty, o Boże, nas odrzuciłeś": w. 12), słychać głos przepowiedni Pana, który rozlega się w świątyni (por. ww. 8-10). W tym objawieniu Bóg ukazuje się jako sędzia i pan całej ziemi świętej, od miasta Sychem po dolinę Sukkot na drugim brzegu Jordanu, od wschodnich połaci Gileadu i ziemi Manassesa aż po środkowo-południowe obszary Efraimu i Judy, aby sięgnąć po ziemie podporządkowane, lecz obce - Moabu, Edomu i Filistei.

Za pomocą barwnych wyobrażeń pochodzenia wojskowego lub o charakterze prawnym głosi się panowanie Boga nad ziemią obiecaną. Jeśli Pan króluje, nie należy się obawiać: nie miotają nami na wszystkie strony ciemne siły fatum bądź chaosu. Zawsze, nawet w chwilach mrocznych, istnieje wyższy plan, na którym opiera się historia.

5. Wiara ta rozpala płomień nadziei. Bóg wskaże bowiem drogę wyjścia, to znaczy "miasto warowne", leżące w krainie Idumei. Oznacza to, że mimo prób i milczenia, Bóg ponownie ukaże się, aby wspierać i prowadzić swój lud. Tylko od Niego może nadejść decydująca pomoc, nie zaś z zewnętrznych sojuszy wojskowych, czyli siły broni (por. w. 13). Tylko z Nim uzyska się wolność i "dokonamy czynów pełnych mocy" (por. w. 14).

Wraz ze św. Hieronimem wspominamy ostatnią naukę Psalmisty, odczytywaną po chrześcijańsku: "Nikt nie powinien rozpaczać z powodu tego życia. Masz Chrystusa i boisz się? On będzie naszą siłą, On naszym chlebem, On naszym przewodnikiem" (Breviarium in Psalmos, Ps. CVII: PL 26,1224).