Liturgia - piękno i zakorzenienie

MODLITWA EUCHARYSTYCZNA

Konsekracja

Zgodnie z poleceniem Jezusa: „To czyńcie na moją pamiątkę” (Łk 22,19) liturgia sprawowania Eucharystii kształtowała się w taki sposób, aby oddać Jego słowa i czynności podczas Ostatniej Wieczerzy.

Nie wiadomo czy pierwotnie, podczas Mszy istniało tzw. „narratio” (czyli opowiadanie o ustanowieniu) – pierwsza wzmianka o jego stosowaniu zawarta jest w „Traditio Apostolica” (215 r.) i od tego czasu jest ono powszechne zarówno na Zachodzie jak i na Wschodzie. Dzisiaj jest ono różne dla poszczególnych Modlitw Eucharystycznych.

Opowiadania o ustanowieniu (poniżej z 2 Modlitwy Eucharystycznej) oraz samych słów konsekracji:

On to, gdy dobrowolnie wydał się na mękę, wziął chleb i dzięki Tobie składając, łamał i rozdawał swoim uczniom mówiąc:

BIERZCIE I JEDZCIE Z TEGO WSZYSCY: TO JEST BOWIEM CIAŁO MOJE, KTÓRE ZA WAS BĘDZIE WYDANE

Podobnie po wieczerzy wziął kielich i ponownie dzięki Tobie składając, podał swoim uczniom mówiąc:

BIERZCIE I PIJCIE Z NIEGO WSZYSCY: TO JEST BOWIEM KIELICH KRWI MOJEJ NOWEGO I WIECZNEGO PRZYMIERZA, KTÓRA ZA WAS I ZA WIELU BĘDZIE WYLANA NA ODPUSZCZENIE GRZECHÓW.
TO CZYŃCIE NA MOJĄ PAMIĄTKĘ

Nie należy traktować jako wyizolowanego działania na kształt formuł sakramentalnych (jak np. samodzielne wymówienie chrzcielnej formuły: „Ja ciebie chrzczę…”). Jeszcze w IV w. bowiem ojcowie zarówno Zachodniego jak i Wschodniego Kościoła podkreślali, że całą Modlitwę Eucharystyczną należy traktować jako konsekracyjną (co nie deprecjonuje szczególnego znaczenia słów konsekracji dla Eucharystii).

Przy słowach konsekracji nie chodzi tylko o proste powtórzenie słów wypowiedzianych przez Chrystusa, o informację, opowiadanie czy historyczne objaśnienie. Chrystus bowiem nie polecił opowiadać, zdawać relację, lecz czynić.

Historia liturgii przekazuje wiele różnych formuł konsekracyjnych. Charakterystyczne jest dodawanie kolejnych słów konsekracji, wynikające z tendencji do ubiblijnienia opisu, symetryczności tekstu podczas konsekracji chleba i wina oraz ich upiększania.

I tak na przykład w Mszale z 1960 r. słowa konsekracji chleba brzmiały: „Hoc est enim Corpus meum” („To jest bowiem Ciało moje”). Natomiast Paweł VI dodał słowa: „które za was będzie wydane” – przejęte z Ewangelii Łukasza (22,19) i Listu św. Pawła do Koryntian (11,24). Podawane one również były przez „Tradycję Apostolską”.

Pewną trudność sprawia tłumaczenie wyrażenia „za was i za wielu będzie wylana” wypowiadanego podczas konsekracji wina. W Ewangelii św. Mateusza (26,28) użyte są słowa „peri pollon”, u Marka „hyper pollon” (14,24) mające znaczenie „za wielu”. Greckie „polloi” oznacza wielki tłum, ludy, świat ludzki (1 Krl 18,25; Iz 53,11; Est 4,3; Dn 9,27; 11,33; 12,3). Język hebrajski ani aramejski nie znają określenia „wszyscy” – słowo „kol(a)” oznacza całość, ogół.

Różne historyczne wersje konsekracji wszystkie bez wyjątku zawierają formuły: „za wielu”, „za was”, „za was i za wielu”, nigdy zaś nie występuje w nich zwrot „za wszystkich”.

Wypowiadaniu słów konsekracji przez kapłana koncelebrującego towarzyszy gest wyciągniętej ręki. Powstał przy tym problem czy powinien to być gest epikleptyczny („nałożenie” ręki) czy też wskazujący. Za tym pierwszym przemawia fakt, że wskazuje on na obecność Ducha Świętego w sercu Modlitwy Eucharystycznej i Jego działanie związane nierozłącznie ze słowami Chrystusa.