Służba liturgiczna w dokumentach ogólnokościelnych i II Polskiego Synodu Plenarnego

Nadzwyczajni szafarze Komunii św.

Szafarzem nadzwyczajnym Komunii św. jest akolita oraz wierny nie będący akolitą, a wyznaczony do tego zadania przez biskupa (por. KPK, kan. 230). Funkcję nadzwyczajnych szafarzy Komunii św. przywróciła Kongregacja Sakramentów instrukcją Immensae caritatis.

Od 1990 r. posługę tę mogą w Polsce pełnić mężczyźni (od 35 do 65 lat), którzy powinni odznaczać się nieskazitelnym życiem moralnym, pobożnością i poważaniem wśród duchowieństwa i wiernych, znają podstawowe prawdy teologiczne i uczestniczyli w trzydniowych rekolekcjach. "Nadzwyczajny szafarz pomaga w rozdawaniu Komunii św., gdy przystępuje do niej większa liczba wiernych przy braku szafarzy, albo gdy szafarze ci są zajęci innymi czynnościami duszpasterskimi lub gdy udzielanie Komunii św. utrudnia im stan zdrowia albo podeszły wiek". Konferencja Episkopatu ustaliła także obowiązki szafarzy w czasie Mszy św. Nadzwyczajni szafarze powinni przygotować przed Mszą św. naczynia z hostiami do konsekracji i ustawić je na kredensie. Gdy nie ma innych ministrantów, oni też zanoszą je na ołtarz w czasie przygotowywania darów. Posługę swoją pełnią ubrani w alby i zajmują miejsce w prezbiterium. W żadnym przypadku nadzwyczajny szafarz nie powinni podczas Mszy św. znajdować się w zakrystii. Do zasadniczych obowiązków nadzwyczajnego szafarza Komunii św. należy również pomoc w zanoszeniu jej chorym i niepełnosprawnym.

b. Służba ołtarza

W czasie sprawowania liturgii prawie zawsze byli zaangażowani chłopcy i młodzieńcy jako ministranci. Instytucja ministrantów przetrwała w Kościele nawet wtedy, kiedy zanikły inne posługi i funkcje liturgiczne. Znaczenie ministrantów podkreśliła soborowa konstytucja o liturgii: "Ministranci, lektorzy, komentatorzy i członkowie chóru również spełniają prawdziwą funkcję liturgiczną" (KL 29).

Funkcje ministrantów opisuje Wprowadzenie, omawiając różne formy sprawowanie Mszy św. Ministranci biorą udział w procesji wejścia. Jeden z nich niesie krzyż, a obok niego idą dwaj inni niosący świece, przed krzyżem idą ministranci z kadzidłem (por. nr 82). "Odpowiednio przygotowany ministrant" w bardzo zwięzłych słowach może wprowadzić wiernych w treść Mszy danego dnia (por. nr 86). Ministranci towarzyszą diakonowi lub kapłanowi przy czytaniu Ewangelii. Poprzedzają go, niosąc kadzidło i świece, udają się z nim na ambonę (por. nr 94). Po zakończeniu modlitwy wiernych przygotowują ołtarz, kładąc na nim korporał, puryfikaterz, kielich i mszał (por. nr 100), a także pomagają przewodniczącemu przy przyjmowaniu darów (por. nr 101). W czasie przygotowania darów podają przewodniczącemu patenę z chlebem (por. nr 102) i ampułki z winem i wodą (por. nr 103). Jeśli używa się kadzidła w czasie przygotowania darów, ministranci podają przewodniczącemu kadzidło i okadzają lud (por. nr 105), a przy obrzędzie umycia rąk polewają ręce przewodniczącego wodą (por. nr 106). Zadaniem ministranta jest także śpiewanie lub głośne odmawianie "Święty" (por. nr 108). Ministranci towarzyszą także rozdzielającym Komunię św. Jeśli naczynia liturgiczne zostały oczyszczone przy ołtarzu, ministranci odnoszą je na kredens. Ministranci wreszcie biorą udział w procesji wyjścia (por. nr 125).

Wprowadzenie dzieli ministrantów na tych, których przeznaczono do noszenia mszału, krzyża, świec, chleba, wina, wody i kadzielnicy (por. nr 68). Krajowe Duszpasterstwo Służby liturgicznej proponuje podzielić ministrantów na stopnie służby liturgicznej: kandydat, choralista, ministrant światła, księgi, ołtarza, a młodzież na: ministrantów słowa Bożego, ceremoniarzy i animatorów. Szeroko omawia funkcje ministrantów Ceremoniał, który proponuje aż na dziesięć grup: ministrant księgi, mikrofonu, choralista, ministrant ołtarza, księgi, światła, wody, kadzidła, dzwonków, mitry i pastorału.

W Polsce zorganizowano liturgiczną służbę dziewcząt. Paralelnie do grup chłopięcych i młodzieżowych proponuje się grupy, stopnie i programy formacyjne dla dziewcząt.