Służba liturgiczna w dokumentach ogólnokościelnych i II Polskiego Synodu Plenarnego

c. Służba muzyczna

Schola

Schola to zespół śpiewaków wykonujących wyłącznie śpiew liturgiczny. Powstała ona, gdy w liturgii pojawiły się zbyt trudne i skomplikowane melodie, których nie potrafili wykonać wierni. Scholę tworzyli zarówno chłopcy, młodzieńcy, jak i mężczyźni, którzy często wywodzili się ze szkół klasztornych czy katedralnych.

Konstytucja o liturgii zachęca do popierania i rozwijania działalności zespołów śpiewaczych (por. KL 114). Mówi o tym także Instrukcja Episkopatu Polski o muzyce i II Synod Plenarny. Zadania scholi w liturgii określiło Wprowadzenie: "Wśród wiernych odrębną funkcję liturgiczną pełni zespół śpiewaków lub chór, którego zadaniem jest należyte wykonywanie przeznaczonych dla niego części, zależnie od rodzaju śpiewu oraz troska o to, aby wierni brali czynny udział w śpiewie" (OWMR 63). Schola może intonować śpiew, wykonywać go na przemian z ludem lub podtrzymywać śpiew wiernych. Uczestnicząc w liturgii, schola zajmuje miejsce w pobliżu ołtarza, ale tak, by nie rozpraszała uwagi uczestniczących w liturgii. "Należący do scholi muszą pamiętać, że nie są grupą koncertującą i popisującą się na tle liturgii, ale należą do danego zgromadzenia liturgicznego i sprawują świętą czynność".

Chór

W starożytności chrześcijańskiej chórem była schola cantorum, natomiast od końca I tysiąclecia następuje oddzielenie obu zespołów. Dziś chór to zespół wykonujący muzykę wielogłosową.

Według Wprowadzenia funkcja chóru jest podobna do funkcji scholi (por. 63). Chór może wykonywać śpiewy naprzemiennie z ludem i podtrzymywać śpiew wiernych.
Instrukcja Musicam sacram podkreśla, że zadanie chórów czy scholi po Soborze "nabrało większego znaczenia. Do nich bowiem należy poprawne wykonywanie właściwych im części liturgii, oraz wspomaganie wiernych, gdy ci śpiewem uczestniczą w liturgii". II Synod Plenarny "zachęca do odnowy � we współpracy z instytutami muzykologii wyższych uczelni katolickich i szkołami muzycznymi � chórów katedralnych i parafialnych".

Musicam sacram "nie pochwala zwyczaju wykonywania przez sam chór całego Proprium i całego Ordinarium z całkowitym wykluczeniem ludu od śpiewu".

Wprowadzenie omawia także miejsce chóru w czasie liturgii: "Chór należy umieścić w takim miejscu, które by podkreślało jego znaczenie, mianowicie to, że stanowi on część zgromadzonej wspólnoty i spełnia specjalną funkcję" (OWMR 274).

Organista

Posługa organisty pomaga uczestnikom zgromadzenie liturgicznego w czynnym uczestnictwie w liturgii wyrażającym się m.in. przez śpiew. Według instrukcji Musicam sacram: Akompaniament na instrumentach muzycznych podtrzymuje śpiew, ułatwia udział w czynnościach liturgicznych i przyczynia się do głębszego zjednoczenia zgromadzonych wiernych. Nie powinien on jednak do tego stopnia zagłuszać śpiewu, że słów nie można zrozumieć.

Dokumenty Kościoła poświęcają organiście niewiele miejsca. Wprowadzenie wspomina jedynie, że "uwagi dotyczące chóru odnoszą się również, z zachowaniem odpowiednich zmian, do wszystkich wykonawców muzyki, a szczególnie do organisty" (nr 63). Instrukcja Episkopatu Polski o muzyce obowiązek przygotowania liturgii wiąże z duszpasterzem, ale także domaga się tego od jego współpracowników, szczególnie od organisty.

Więcej miejsca dokumenty poświęcają wymaganiom stawianym organiście. Domagają się od nich nie tylko biegłości w grze na organach, ale by posiadali także "znajomość ducha świętej Liturgii i wnikali weń coraz głębiej, by spełniając swój urząd choćby tylko czasowo, uświetniali obrzęd, zgodnie z naturą poszczególnych jego części i ułatwiali wiernym udział w liturgicznej czynności".

Kantor

Kantor to śpiewak liturgiczny lub przewodnik śpiewu kościelnego. Jego funkcja znana była w liturgii synagogalnej i została przejęta przez chrześcijaństwo. Pełnili ją wszyscy posiadający zdolności muzyczne. Od X w. funkcje tę pełnił tylko duchowny.

Jako funkcję liturgiczną jego posługę przywróciło Wprowadzenie. Tam też zostało określone jego zadanie w liturgii: ma on podtrzymywać śpiew całego ludu i nim kierować, gdy nie ma chóru, wtedy do kantora należy czuwanie nad wykonaniem poszczególnych śpiewów (por. nr 64). Kantor na stale może pełnić funkcje psałterzysty, wykonując śpiewy międzylekcyjne. Zgodnie ze Wprowadzeniem może on wykonywać na przemian z ludem śpiew na wejście (por. nr 26) i na Komunię (por. nr 56 i), Panie zmiłuj się nad nami (por. nr 30), rozpoczynać Alleluja (por. nr 37), podawać intencje modlitwy powszechnej (por. nr 47), intonować Gloria (por. OWMR 2000, nr 53) i Credo (por. OWMR 2000, nr 68), a także śpiewać sekwencje oraz Exultet podczas Wigilii Paschalnej.

Psałterzysta

Osobną funkcję liturgiczną pełni psałterzysta. Jest to samodzielna funkcja, przez którą dokumenty dowartościowują skarbiec modlitw, jakimi są psalmy i kantyki biblijne.
Funkcję liturgiczną psalmisty określa Wprowadzenie: "Zadaniem psalmisty jest śpiewać lub recytować psalm albo jakiś inny kantyk biblijny przypadający między czytaniami" (OWMR 67). Funkcje tę mogą spełniać wszyscy, którzy posiedli "sztukę wykonywania psalmodii i zdobyli umiejętność prawidłowej wymowy i dykcji" (tamże).
II Synod Plenarny poucza krótko: "Należy dowartościować w liturgii posługę kantora i psałterzysty".