Służba liturgiczna w dokumentach ogólnokościelnych i II Polskiego Synodu Plenarnego

d. Służba porządkowa

Komentator

Funkcja komentatora nie występowała przez wieki. Liturgia była zrozumiała, a pewne uwagi porządkowe wygłaszał diakon. Funkcję komentatora rozwinął Ruch Liturgiczny. Wtedy komentator nawiązywał łączność wiernych z akcją liturgiczną i wprowadzał wiernych do żywego uczestnictwa.

Jednak podstawowe znaczenie dla tej funkcji miała Instrukcja Kongregacji Obrzędów o muzyce sakralnej. Czytamy w niej: "Czynny udział wiernych zwłaszcza w we Mszy św. i niektórych czynnościach liturgicznych bardziej zawiłych łatwiej będzie osiągnąć, jeśli wystąpi jakiś komentator, który by w odpowiedniej chwili kilku słowami objaśnił same obrzędy, modlitwy i czytania celebransa lub posługujących, a przy tym kierował zewnętrznym uczestnictwem wiernych, ich odpowiedziami, modlitwami i śpiewem".
Konstytucja o liturgii zalicza funkcję komentatora do "prawdziwych funkcji liturgicznych" (KL 29) i poleca "celem uwydatnienia wewnętrznego związku między obrzędem i słowem" podczas sprawowania liturgii przewidzieć krótkie pouczenia. Może ich udzielać kapłan lub osoba należycie przygotowana (por. KL 35,3).

Wprowadzenie zalicza funkcję komentatora do funkcji spełnianych poza prezbiterium i umieszcza go w miejscu widocznym, aby miał wiernych przed sobą, nie pozwala mu jednak wchodzić na ambonę. Jego zadaniem jest za pomocą objaśnień i pewnych pouczeń wprowadzać wiernych w liturgię i przygotowywać ich do lepszego jej zrozumienia. Uwagi podawane przez komentatora powinny być starannie przygotowane, zwięzłe i jasne (por. OWMR 68a).

Funkcja komentatora w czasie Mszy św. zostaje właściwie zminimalizowana. Jego rolę w wielu przypadkach przejął obecnie sam przewodniczący. On bowiem może w bardzo zwięzłych słowach wprowadzać wiernych w niektóre części liturgii, "a mianowicie przed rozpoczęciem akcji liturgicznej: w treść Mszy dnia; przed czytaniami: w liturgię słowa; przed prefacją: w Modlitwę eucharystyczną. Przed rozesłaniem wiernych kapłan może swoim słowem zakończyć całą akcję liturgiczną" (OWMR 11). Przepisy wykonawcze do instrukcji Inaestimabile donum Episkopatu Polski pozwalają jeszcze na: wprowadzenie do poświęcenia wody w niedzielę, na wezwanie do aktu pokuty i na zachętę do Ojcze nasz. Wszystkie te wprowadzenie i zachęty muszą być dobrze przygotowane na piśmie i krótkie, pokreślono nawet, że ani wprowadzenie na początku Mszy, wprowadzenie do ani do czytań nie może być homilią. Do tych (już licznych) możliwości komentarza i wprowadzeń Ceremoniał dodaje jeszcze komentarz przed procesją z darami, przed znakiem pokoju i przed dziękczynieniem, dodaje jednak, że nie należy wygłaszać wszystkich komentarzy lecz tylko jeden lub dwa.

Istnieją jednak także inne celebracje, które domagają się odpowiedniego komentarza. Wśród nich należy wymienić obrzędy Triduum paschalnego, poświęcenia kościoła czy uroczyste celebracje w katedrze itp.

II Synod Plenarny wymienia funkcję komentatora podkreślając, że pełni on prawdziwą funkcję liturgiczną. Jednocześnie zachęca duszpasterzy do rozwijania dziewczęcych grup liturgicznych, które mogą m.in. spełniać funkcje komentatora.

Ceremoniarz

Urząd ceremoniarza powstaje dopiero około. XV w., gdy liturgia zawierała liczne obrzędy na wzór ceremoniału dworskiego i wydano wiele szczegółowych przepisów jej sprawowania.

Funkcję ceremoniarza zaleca Wprowadzenie, choć nie wymienia go z nazwy. Poleca się w nim, by "wyznaczyć kogoś, kto by się troszczył o należytą organizację czynności sakralnych i o wykonywanie ich przez służbę liturgiczną w sposób godny, w należytym porządku i pobożnie" (OWMR 69). Nazwa "ceremoniarz" (magister caeremoniarum) pojawia się natomiast w Caeremoniale Episcoporum, które opisuje jego zadania. Przygotowuje on i czuwa nad poprawnym i godnym sprawowaniem liturgii. Ma to czynić przy współpracy z biskupem i innymi osobami, które mają wykonywać funkcje liturgiczne. Dlatego ceremoniarzem może być osoba, która zna liturgię i obowiązujące normy oraz posiada doświadczenie pastoralne. Ceremoniarz może spełniać swoje zadania także w większych kościołach (por. OWMR 2000, nr 106). Szczególnie w parafiach może przygotowywać do pełnienia funkcji liturgicznych i wziąć odpowiedzialność za całość sprawowanej liturgii.