Rodzina Jezusa

Podstawowe znaczenie pojęcia „rodzina” bywa czasem rozumiane szerzej. W Starym Testamencie rodziną są także bliżsi i dalsi krewni. Jest nią również szerszy krąg bliskich, który dziś nazwalibyśmy rodem, klanem czy pokoleniem. W Nowym Testamencie jest podobnie. Spotykamy tam zarówno małżeńskie pary (Józef i Maryja, Zebedeusz i Salome, Zachariasz i Elżbieta), jak i rodziny w szerszym tego słowa znaczeniu. Na ich określenie często używa się słowa „dom”. Oznacza on skupioną wokół małżonków wspólnotę dzieci, dziadków, rodzeństwa, dalszych krewnych, ale także służbę, niewolników i innych domowników. Zawsze jednak ośrodkiem rodziny jest małżeństwo. Ojciec i matka.

W Starym Testamencie głową rodziny jest ojciec. Choć kobieta nie jest w rodzinie zupełnie pozbawiona praw (Pwt 22-23), to jednak on jest tym, któremu wszystko podlega: domownicy, dobra i dom, w którym mieszkają. Dzieci są właściwie jego własnością. Ojciec mógł sprzedać swoją córkę (Wj 21, 7) lub skazać krnąbrnego syna na śmierć (Pwt 21, 18-21). Śmiercią karane było także złorzeczenie rodzicom (Wj 21, 17). Z biegiem czasu te surowe prawa uległy złagodzeniu i w czasach Jezusa zapewne stosowano je bardzo rzadko. Niemniej pozycja rodziców, a szczególnie ojca, ciągle była bardzo ważna, a przykazanie „Czcij ojca swego i matkę” uważane było za istotny wymóg Bożego prawa.

W Księdze Syracha tak napisano o obowiązkach dzieci względem rodziców:
Mnie, ojca, posłuchajcie, dzieci, i tak postępujcie, abyście były zbawione. Albowiem Pan uczcił ojca przez dzieci, a prawa matki nad synami utwierdził. Kto czci ojca, zyskuje odpuszczenie grzechów, a kto szanuje matkę, jakby skarby gromadził. Kto czci ojca, radość mieć będzie z dzieci, a w czasie modlitwy swej będzie wysłuchany. Kto szanuje ojca, długo żyć będzie, a kto posłuszny jest Panu, da wytchnienie swej matce: jak panom służy tym, co go zrodzili. Czynem i słowem czcij ojca swego, aby spoczęło na tobie jego błogosławieństwo. Albowiem błogosławieństwo ojca podpiera domy dzieci, a przekleństwo matki wywraca fundamenty. Nie przechwalaj się niesławą ojca, albowiem hańba ojca nie jest dla ciebie chwałą. Chwała dla każdego człowieka płynie ze czci ojca, a matka w niesławie jest ujmą dla dzieci.. Synu, wspomagaj swego ojca w starości, nie zasmucaj go w jego życiu.. A jeśliby nawet rozum stracił, miej wyrozumiałość, nie pogardzaj nim, choć jesteś w pełni sił. Miłosierdzie względem ojca nie pójdzie w zapomnienie, w miejsce grzechów zamieszka u ciebie. W dzień utrapienia wspomni się o tobie, jak szron w piękną pogodę, tak rozpłyną się twoje grzechy. Kto porzuca ojca swego, jest jak bluźnierca, a przeklęty przez Pana, kto pobudza do gniewu swą matkę (Syr 3, 1-16).

O jego istocie czwartego przykazania Dekalogu przypomina sam Jezus (Mt 15, 4-6; 19, 18-19), poważnie traktowali je więc także Jego uczniowie. Jednak wyraźnie traci ono na rygoryzmie, a pozycji głowy rodziny nie stawia już ponad zasadami. Zdawano sobie sprawę z tego, że sprawy rodzinne bywają skomplikowane, a bezwzględne posłuszeństwo rodzicom sprzeczne z poczuciem sprawiedliwości. Dlatego św. Paweł pisząc o zasadach życia rodzinnego przypomina, że ojcowie nie powinni pobudzać swoich dzieci do gniewu (Ef 6, 4). Troska o rodzinę, także w szerszym tego słowa znaczeniu, ciągle jest jednak dla niego ważnym wymogiem chrześcijańskiego życia. Więc tego, który nie dba o swoich bliskich (zwłaszcza domowników) uważa za gorszego od porzucającego wiarę (1 Tm 5, 8).

Bóg przecież powiedział: Czcij ojca i matkę oraz: Kto złorzeczy ojcu lub matce, niech śmierć poniesie. Wy zaś mówicie: Kto by oświadczył ojcu lub matce: Darem [złożonym w ofierze] jest to, co dla ciebie miało być wsparciem ode mnie, ten nie potrzebuje czcić swego ojca ni matki. I tak ze względu na waszą tradycję znieśliście przykazanie Boże. Mt 15, 4-6

Dzieci, bądźcie posłuszne w Panu waszym rodzicom, bo to jest sprawiedliwe. Czcij ojca twego i matkę - jest to pierwsze przykazanie z obietnicą - aby ci było dobrze i abyś był długowieczny na ziemi. A [wy], ojcowie, nie pobudzajcie do gniewu waszych dzieci, lecz wychowujcie je stosując karcenie i napominanie Pańskie! Niewolnicy, ze czcią i bojaźnią w prostocie serca bądźcie posłuszni waszym doczesnym panom, jak Chrystusowi, nie służąc tylko dla oka, by ludziom się podobać, lecz jako niewolnicy Chrystusa, który z duszy pełnią wolę Bożą. Z ochotą służcie, jak gdybyście [służyli] Panu, a nie ludziom, świadomi tego, że każdy - jeśli uczyni co dobrego, otrzyma to z powrotem od Pana - czy to niewolnik, czy wolny. A wy, panowie, tak samo wobec nich postępujcie: zaniechajcie groźby, świadomi tego, że w niebie jest Pan zarówno ich, jak wasz, a u Niego nie ma względu na osoby (Ef 6, 1-9).