Niepokalanie Poczęta

Przeciw pelagianom wystąpił – po wstąpieniu do Kościoła – Augustyn. Głosił on, że człowiek jest obciążony od urodzenia grzechem pierworodnym. Grzech jest stanem zepsucia, a wyraża się on w pysze i pożądaniu, w braku wolnej woli. Od grzechu uwalnia człowieka łaska Boża, pojęta jako orzeczenie Pańskie, uwolnienie od potępiającego obciążenia grzechem i na uświęceniu darami Ducha Świętego. Lecz zdaniem Augustyna, nie ma ludzi godnych łaski, jest ona “dana darmo”, a Bóg ją daje tym, którym zechce. Jest to nauka o predestynacji. Co do niepokalanego poczęcia Marii, Augustyn stwierdza, iż Maria otrzymała swe naturalne życie z zepsutego rodu Adama, w drodze "rozmnażania się grzechu (de peccati propagine) i dlatego podlegała powszechnemu prawu śmierci”, choć Chrystus “urodził się bez grzechu z matczynego łona grzechu”.

Po upadku Cesarstwa Rzymskiego (476) kultura Europy Zachodniej krystalizuje się z wolna na nowo. Problem niepokalanego poczęcia Marii podjął po 400 latach teolog Radberus Paschasius, teoretyk nauki o mszy w IX wieku. Twierdził on, że Maria była wolna od bólów porodowych, będąc bowiem uświęcona w łonie matki, była wolna od grzechu pierworodnego, a bóle są właśnie karą za ten grzech. Nie była to jednak opinia powszechna, gdyż Anzelm z Canterbury (w. XI) głosił, iż Maria była poczęta, jak wszystkie dzieci – w grzechu.

Choć jednak problem nie był dogmatycznie ustalony przez Kościół, kanonicy w Lyonie ogłosili w roku 1140 święto Niepokalanego Poczęcia Marii Panny (8 grudnia). Święto to obchodzono wcześniej w Kościele Wschodnim i w XII wieku przeniesiono je na Zachód. Poważne zastrzeżenia przeciw nowemu świętu podniósł wielki mąż Kościoła, gorliwy czciciel Marii Panny – Bernard z Clairvaux (w. XII). Jego zdaniem tylko Pan Jezus jest poczęty z Ducha Świętego i On jeden przyszedł na świat bez grzechu, aby oczyścić grzeszników, a więc cześć oddawana Marii Pannie nie może przyćmić chwały Chrystusa.

Wybitny teolog średniowiecza, dominikanin, Tomasz z Akwinu (w. XIII) twierdził ostrożnie: “O uświęceniu błogosławionej Marii, a mianowicie o tym, że ona została poświęcona w łonie matki, nic nie przekazano w kanonicznych pismach (w Biblii)”. Nie ma tam w ogóle mowy o narodzeniu Marii. Lecz powodując się względami rozumowymi, Tomasz przyjmuje, że Maria została poświęcona w łonie matki. Jako przesłankę biblijną Tomasz podaje słowa – Jer. 1,5 i Łuk. 1,15. Grzech pierworodny, który Tomasz widział w skażeniu woli, został w Marii skrępowany przez darowaną jej szczególną łaskę, a następnie przez świętość Dzieciątka.

Bonawentura, twórca teologii franciszkańskiej (w. XIII) twierdzi, że Maria nie była wolna od grzechu pierworodnego, gdyż w “Adamie wszyscy zgrzeszyli” (Rzym. 5,12). Tylko Chrystus otworzył wszystkim drzwi i tylko On jeden umarł za wszystkich (II Kor. 5,14).

Tak więc wielcy teolodzy XII i XIII wieku głoszą, iż Maria była uświęcona w łonie matki, choć nie ma na to dowodów biblijnych, jednak nie była poczęta bez grzechu.

Franciszkanin Duns Szkot (w. XIV), profesor w Oksfordzie i Paryżu, widział siedlisko grzechu pierworodnego w ciele. Głosił on, że Maria nigdy nie podlegała grzechowi pierworodnemu – dzięki Chrystusowi. Jako Jego matka została od tego grzechu zachowana, to odpowiadało jej godności.

Sobór w Bazylei, w roku 1438, przyjął naukę o niepokalanym poczęciu Marii jako “pobożną i odpowiadającą kultowi, wierze katolickiej i zdrowemu rozsądkowi oraz Pismu Świętemu”, jednak ze względu na ówczesny zatarg soboru z Kurią Rzymską, papież Eugeniusz IV odrzucił uchwały soboru. Mimo to w roku 1479 papież Sykstus IV zatwierdził święto Niepokalanego Poczęcia Marii Panny. Jednak ze względu na to, że problem ten budził ostre kontrowersje w Kościele między dominikanami i franciszkanami, papież zakazał prowadzenia wszelkich sporów na ten temat pod groźbą ekskomuniki (r. 1483). W roku 1496 Uniwersytet Paryski zaprzysiągł swych profesorów, iż nie będą głosili nauk przeciwnych tezie o niepokalanym poczęciu.