Niepokalanie Poczęta

Jakie stanowisko zajęła wobec tych problemów Reformacja? Według Lutra siedliskiem grzechu jest wola człowieka, zdegenerowana wola staje się żądzą. Narzędziem żądzy jest nie tylko popęd płciowy. Grzech – to ogólne zerwanie z Bogiem, staje się on rzeczą naturalną i jest przekazywany następnym pokoleniom. Małżeństwo i płodzenie dzieci jest porządkiem Bożym, lecz zostało przez człowieka splamione grzechem. Reformacja nie zajęła się szerzej problemem mariologii. W roku 1527 Luter wygłosił po raz ostatni kazanie na święto Niepokalanego Poczęcia Marii Panny. Podstawą był przepisany tekst Łuk. 11,27 n. Mówca stwierdził, że tekst nie dotyczy poczęcia Marii. W kazaniu Luter rozróżnia poczęcie cielesne, akt płciowy i poczęcie duchowe, wobec tego Maria jest poczęta w grzechu pierworodnym, lecz Bóg wlał w nią czystą duszę.

W Polsce wybitny kaznodzieja reformowany Grzegorz z Żarnowca kwestionuje tezę o niepokalanym poczęciu Marii (Postylla s. 616). Pyta czy ktokolwiek z ludzi był wolny od grzechu pierworodnego? Pytanie ważne, “gdyż są niektórzy, którzy od tej skazy wyjmują świętą Marię, drudzy przydawają i Jana Apostoła”. Żamowczyk odrzuca tę tezę jako niebiblijną. “Jako Pismo Św. wszędy a wszędy, tak i dawni Kościoła miłego doktorowie samemu tylko Panu Jezusowi tę cześć i chwałę przypisują, a onego samego z tej przyrodzonej wady wyjmują”. Dalej, powołując się na Cypriana, Orygenesa i Epifaniusza, Żamowczyk stwierdza “Wszakoż Maria nie nad przyrodzenie ludzkie się urodziła”. Ostatecznie kaznodzieja podsumowuje: “Dosyć jak tej pannie na tym, że jej przyznawamy nie tak to, czym była przed poczęciem Syna swego, jako owo czym się stała w poczęciu Jego, to jest panną świętą, wybranym czystym i poświęconym, a wszelakiej czci godnym przybytkiem naszego Pana”.

Luterańska postylla ks. Samuela Dambrowskiego zawiera trzy kazania “maryjne” – na Dzień narodzenia Marii Panny, na Dzień nawiedzenia Marii Panny i na Dzień ofiarowania Marii Panny. We wszystkich Dambrowski pomija problem niepokalanego poczęcia Marii. Tylko w ostatnim, przeprowadza analogię między narodzeniem Marii a narodzeniem Samuela (I Sam. l), twierdząc, że obie Anny, matki tych dwojga dzieci były niepłodne i wyprosiły sobie potomstwo u Boga. Dambrowski powołuje się tu na “starych doktorów” – Grzegorza Nissejskiego, Germanusa i Chryzostoma. Na koniec Dambrowski dodaje, że “nie należy się nikomu modlić, ani Pannie Maryjej, tylko samemu Bogu” (s. 814). Zdaniem włoskiego teologa protestanckiego Kościoła Waldensów – Giovanni Miegge – Reformacja uwolniła mariologię od pozostałości manicheizmu.

W Kościele Rzymskokatolickim problem ten nadal fermentował. Wobec tego papieże Paweł V i Grzegorz XV zakazali wszelkiej dyskusji na ten temat. Natomiast Aleksander VII powrócił do tej sprawy. Uznał Niepokalane Poczęcie Marii za pobożną opinię oraz przyjął, że “dusza Marii od chwili jej stworzenia – na podstawie szczególnego przywileju Boskiego oraz ze względu na zasługi Chrystusa – była zachowana od grzechu pierworodnego”. Papież Benedykt XIV stwierdził, że rozumna dusza zostaje wlana w płód w trzecim miesiącu ciąży i to jest moment uświęcenia. Decydujący krok w tej sprawie podjął papież Pius IX. Otóż powodowany wdzięcznością dla Marii, która miała mu przywrócić zdrowie po ciężkiej chorobie i miała ocalić Kościół w czasie rewolucyjnego wrzenia “Wiosny Ludów” (1848), zwrócił się w encyklice do biskupów świata, czy uznają za właściwe ogłoszenie dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Marii Panny. Dwie trzecie biskupów odpowiedziało twierdząco. Na tej podstawie dnia 8.XII.1854 papież ogłosił dogmat o Niepokalanym Poczęciu Marii Panny i o wyłączeniu jej spod działania grzechu pierworodnego. W nauce tej postuluje się, że Maria znalazła się w takim stanie niewinności, jak Ewa przed upadkiem w grzech.

Dogmat ten stał się fundamentem dalszego rozwoju kultu Marii.

Ks. Tadeusz Wojak