Diakonat stały w służbie Kościoła lokalnego

Gość z Kongregacji Edukacji Katolickiej, ks. prałat dr hab. Ryszard Selejdak przedstawił „Formację intelektualną i pastoralną diakonów stałych w Kościele powszechnym”. Swoje wystąpienie rozpoczął od podania danych za 2010 rok – liczba diakonów stałych przekroczyła 38,5 tys., w stosunku do roku poprzedniego nastąpił wzrost o 2,5%. Z tej liczby 95% to diakoni żonaci, 92% zajmuje się katechezą i liturgią – małe jest zainteresowanie diakonów posługą charytatywną, choć leżało to u postaw przywrócenia ich posługi przez Vaticanum II. Statystycznie obserwuje się słabe przygotowanie intelektualne diakonów do wykonywania swych zadań. Na Zachodzie zdarzają się przypadki, że po 2-3 latach od przyjęcia święceń diakonatu, zgłaszają się diakoni stali, jako kandydaci do prezbiteratu. Wskazuje to na niezrozumienie swego powołania i misji. Ksiądz Prałat przedstawił na początku kontekst społeczny i kościelny diakonatu stałego również w aspekcie globalnym celem osadzenia wystąpienia i dyskusji w realiach.

Następnie zaprezentował zasady solidnej formacji intelektualno-doktrynalnej wynikające z dokumentów watykańskich i zaleceń Kongregacji Edukacji Katolickiej. Ksiądz Prałat przywołał też dwa przykłady obrazujące kondycję diakonatu i teologii diakonatu: (1) Międzynarodowa Komisja Teologiczna podjęła temat diakonatu, lecz nie zakończyła swych prac wydaniem dokumentu, co obrazuje „spustoszenie” wśród teologów i w teologii wynikające z kilkusetletniej nieobecności stałej formy tego urzędu-posługi. (2) Formacja ma obejmować wymiar ludzki, duchowy, intelektulano-doktrynalny i pastoralny. Formacja intelektualna winna być realizowana bez pośpiechu (Stanowcze „nie” padło po raz wtóry ze strony Watykanu dla święceń diakonów stałych w meksykańskim stanie Chiapas. Kongregacja do spraw Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów wezwała ordynariusza diecezji San Cristóbal de las Casas w Meksyku, aby zaprzestał udzielać święceń diakonatu stałego w kierowanej przez siebie. Poprzednie tego rodzaju upomnienie prefekt watykańskiej dykasterii kard. Francis Arinze przesłał biskupowi Felipe Arizmendiemu Esquivelowi w marcu 2006. W ciągu 5 lat wyświęcono 300 diakonów). Należy roztropnie uwzględniać czynniki konieczności oraz uwzględniać krajowe uwarunkowania.

Następnie Ksiądz Prałat omówił narodowe Rationes. Zatwierdzono jedynie 15 Rationes na całym świecie. W tym dla Polski.  Polskie Wytyczne zatwierdzone zostały ad experimentum w 2004 na okres 6 lat. Wskazał gdzie dokonuje się formacja i ile trwa (w dedykowanych Instytutach / 3 lata / 1000 godz.). Formacja ma obejmować również aspekt pastoralny - zarówno teoretyczny, jak i praktyczny.

Na koniec przywołał wypowiedź papieża Benedykta XVI skierowaną do włoskich diakonów stałych: „od zrozumienia tego aspektu [tj. aspektu posługi miłości] i wykonywania funkcji charytatywnych zależy przyszłość diakonów w Kościele”. W opinii Księdza Prałata to brak odniesienia do posługi charytatywnej od VI w. doprowadził do zaniku diakonatu w Kościele Katolickim.

Po przerwie ks. prof. dr hab. H. J. Sobeczko zaprezentował modele formacyjne, jakie rozważano przy „Wprowadzeniu stałego diakonatu w diecezji opolskiej”. Formacja kandydatów obejmować będzie - oprócz aspektów intelektualnych, czy doktrynalnych - również elementy ludzkie, duchowe i pastoralne. Będzie się to wyrażało w spotkaniach, dniach skupieniach, rekolekcjach – nie tylko dla samych kandydatów do diakonatu, lecz również dla ich żon i dzieci, rodzin. Formacja będzie faktycznie trwała 5 lat. Przewiduje się dwie ścieżki formacyjne dla tych, co mają (1,5 do 2 lat – studium podyplomowe) i dla tych, którzy nie mają studiów z teologii (5 lat). Będą to studia niestacjonarne (zajęcia w piątki wieczorem i w soboty, docelowo możliwe będą studia na odległość). Pierwszy rok będzie wspólny z kursem teologii ogólnej. Przyjęcie na studia w diecezji zależeć będzie od proboszcza (jeśli widzi potrzebę) i od aprobaty biskupa. Obecnie dostrzega się zainteresowanie taką formą studiów zarówno z Polski, jak i z diecezji. Z obcych diecezji kandydatów przyjmować się będzie za zgodą właściwego ordynariusza miejsca. Studia będą odpłatne.

Cykl wystąpień zakończyło świadectwo diakona stałego z Kolonii, dk Christian Gawenda – „Moja posługa stałego diakona”. W tej diecezji odbyły się pierwsze święcenia diakonów stałych przed 43 laty. Omówił historię tworzenia i konstytuowania się diakonatu stałego oraz okres własnego przygotowania do święceń, który trwał 4 lata. Po święceniach okres wykładów był kontynuowany jeszcze przez 2 lata. Na co dzień dk Christian współpracuje z dwoma proboszczami i dwoma referentami pastoralnymi. Praca polega na przewodniczeniu nabożeństwom, pracy charytatywnej, odwiedzinach chorych, zanoszeniu komunii świętej, rozmowach, organizacji i sprawach biurowych. Jest diakonem stałym, który pracuje etatowo w diecezji. O swoim diakonacie mówi, iż posługiwanie możliwe jest tylko przy wsparciu rodziny i przy poszanowaniu jego misji. W diec. kolońskiej jest 306 diakonów stałych, w tym 86 utrzymujących się z wykonywania zawodu świeckiego, 108 zatrudnionych przez diecezję, pozostali należą do grupy „inactiv” – niepodejmujących posługi z różnych powodów (emerytura, stan zdrowia, itd.). Obecnie 15 przygotowuje się do święceń.

Sympozjum zakończyło się dyskusją, podsumowaniem, którego dokonał ks. bp Andrzej Czaja i modlitwą.