Doktor mistyczny

Jan od Krzyża (1542 - 1591), nazywany w tradycji „doktorem mistycznym”, jest autorem czterech dzieł duchowych: „Droga na Górę Karmel”, „Noc ciemna”, „Pieśń duchowa” i „Żywy płomień miłości”. Ukazują one opis bezpiecznej drogi wiodącej przez stopniowe oczyszczenia duszy do osiągnięcia świętości, czyli stanu doskonałości, do którego Bóg powołuje nas wszystkich.

Jan de Yepes był trzecim z kolei dzieckiem Gonzaleza de Yepes i Katarzyny Alvarez. Urodził się w Fontiveros, w pobliżu miasta Avila (Hiszpania). W domu panowały ciężkie warunki, gdyż rodzina wyrzekła się Gonzaleza za to, że będąc szlachcicem śmiał wziąć za żonę dziewczynę z ludu. Kiedy Jan miał dwa i pół roku, zmarł mu ojciec. Matka przeniosła się z dziećmi do Arevalo, a potem do Medina del Campo, gdzie Jan został oddany do przytułku. Potem pracował w szpitalu, by następnie próbować różnych zawodów u kolejnych majstrów. Za zebrane z trudem pieniądze uczył się w kolegium jezuickim w Medinie, jednocześnie pracując na swoje utrzymanie. W 1563 roku Jan wstąpił do karmelitów i wtedy obrał sobie imię Jan od św. Macieja. W zakonie napotkał na znaczne rozluźnienie. Dlatego gdy składał śluby, czynił to z myślą o profesji według dawnej reguły. Po ukończeniu studiów filozoficznych i teologicznych w Salamance, przyjął święcenia kapłańskie (1567).

W dniu swojej Mszy prymicyjnej spotkał św. Teresę z Avila. Wraz z nią postanowił zreformować obydwie (żeńską i męską) gałęzie zakonu karmelitańskiego. W następnym roku św. Teresa namówiła pewnego szlachcica, żeby ofiarował dom w Duruelo na założenie pierwszej fundacji reformy. Tam przeniósł się Jan wraz z dwoma przyjaciółmi. 28 listopada 1568 r. złożyli ślub zachowania pierwotnej reguły. Jan przybrał sobie wówczas imię Jana od Krzyża. Włączenie w reformę Jan okupił wielkim cierpieniem. Najbardziej przeżył porwanie w 1577 r. i uwięzienie w klasztorze karmelitów dawnej reguły w Toledo, związane z niesłusznym oskarżeniem. Święty był więziony miesiącami w warunkach skrajnego niedostatku, jednak nie ugiął się pod jarzmem tortur. Tam napisał m.in. słynną „Pieśń duchową”.

W nocy z 16 na 17 sierpnia 1578 r. zdołał w burzliwy sposób uciec i schronił się w znajdującym się w tym mieście klasztorze karmelitanek bosych ze św. Teresą i towarzyszkami. Wkrótce Jan został wysłany do Andaluzji, gdzie spędził 10 lat w różnych klasztorach, przede wszystkim w Granadzie. Pełnił coraz ważniejsze funkcje w zakonie, a w końcu został wikariuszem prowincjalnym. Dokończył też pisanie swoich rozpraw o życiu duchowym. Wrócił następnie w swoje rodzinne strony jako członek zarządu generalnego zakonnej rodziny terezjańskiej, która cieszyła się wówczas pełną niezależnością prawną. Zamieszkał w karmelu w Segowii, gdzie pełnił urząd przełożonego tej wspólnoty. W 1591 r. został zwolniony ze wszystkich funkcji i skierowany do nowej prowincji zakonnej w Meksyku. W okresie przygotowań do dalekiej podróży z 10 towarzyszami udał się do odosobnionego klasztoru w pobliżu Jaén, gdzie ciężko zachorował, a następnie zmarł w nocy z 13 na 14 grudnia 1591 r. Mistrz w wierze i świadek Boga żywego, św. Jan od Krzyża został beatyfikowany przez Klemensa X w 1675 r. i kanonizowany przez Benedykta XIII w 1726 r.