Historia Betlejem: Miejsce Narodzenia Pana

Betlejem to małe (35 tysięcy mieszkańców) miasto na Zachodnim Brzegu Jordanu, w palestyńskiej strefie autonomicznej. Mieszkają w nim muzułmanie i chrześcijanie bardzo wielu wyznań. W mieście znajduje się też miejsce otoczone kultem przez Żydów – Grób Racheli. Mieszanką wschodnich i zachodnich kultur miasto jest od dwóch tysiącleci. Wcześniej było jednym z ważniejszych miast Judei i wielokrotnie wspomina o nim Biblia.
Miejsce narodzenia Jezusa otaczali kultem już pierwsi chrześcijanie. Na początku II wieku cesarz Hadrian, po stłumieniu kolejnego buntu Żydów (bunt Bar Kochby 132-135 r.) przeciwko imperium, postanowił jednak usunąć z miasta obiekty żydowskiego kultu, a "przy okazji" obiekty kultu chrześcijan. W Betlejem cesarz nakazał posadzić święty ogród poświęcony Adonisowi, a w grocie, gdzie urodził się Zbawiciel, umieścił obraz przedstawiający Jowisza i marmurową rzeźbę Wenus. Tak pisał o tym w roku 396 św. Hieronim:
"Autorzy prześladowań przypuszczali, że przez zbrukanie świętych miejsc pozbawią nas wiary w Zmartwychwstanie i Krzyż. Betlejem, najbardziej święte miejsce ziemi... było ocienione gajem Adonisa, a w jaskini gdzie płakało niemowlę-Mesjasz, była opłakiwana Wenus."
Ale miejsce narodzenia Jezusa nie zostało zapomniane. Jak pisał Orygenes: "nawet pośród ludzi obcych wierze jest znane, że wewnątrz groty narodził się ten, który jest czczony i chwalony przez chrześcijan".

Mozaiki ocaliły kościół
Cesarz Konstantyn, który uznał chrześcijaństwo za jedną z oficjalnie uznawanych religii w państwie, w roku 325 nakazał budowę monumentalnych kościołów ku czci trzech głównych wydarzeń z życia Jesusa. Jednym z nich miał być kościół Narodzenia w Betlejem. Miejscowa ludność zaprowadziła budowniczych do jaskini na końcu miasteczka, wskazując miejsce narodzin Mesjasza. Gaj Adonisa usunięto i w 326 roku rozpoczęto budowę.
Wspaniała budowla miała obszerny zewnętrzny przedsionek, tzw. atrium. Troje drzwi otwierało się na pięcionawową bazylikę z piękną mozaiką podłogową. Schody w kształcie litery "L" prowadziły z bazyliki do świętej Groty. Grota była również przebudowana, a czczony przez pierwszych chrześcijan żłóbek zastąpiono srebrnym. Jak pisał św. Hieronim: "jak gdyby to było zaszczytem dla Chrystusa, usunęliśmy jedno zrobione z gliny i zamienili innym ze srebra; ale dla mnie to co było usuwane, było bardziej cenne...".
Wówczas też w Betlejem powstały pierwsze klasztory. Jednym z mieszkających tam mnichów był św. Hieronim. Właśnie w Betlejem przetłumaczył na łacinę Pismo Święte. Tłumaczenie to znane jest obecnie jako Biblia Wulgata.
W 529 roku w cesarstwie bizantyjskim, do którego wówczas należało Betlejem, wybuchł bunt Samarytan. Buntownicy zniszczyli bazylikę, ale ich powstanie wkrótce zostało stłumione przez cesarza Justyniana. Imperator kazał odbudować kościół. Według tradycji był tak niezadowolony z dzieła swojego architekta, że skazał go na śmierć za zmarnowanie pieniędzy.
Oryginalny plan gmachu postawionego przez Konstantyna został zmodyfikowany. Świątynia wzniesiona teraz była na planie krzyża. Dobudowano absydy, podniesiono atrium, a fasadę cofnięto o dwa metry. Podłogowa mozaika została przykryta nowymi marmurowymi płytami. Niższą część ścian wewnętrznych pokryto marmurem, a wyższą mozaikami. Niektóre z mozaik przedstawiały Pokłon Trzech Króli. W 614 roku... ocaliły one kościół od zniszczenia podczas najazdu perskiego. Tak mówi o tym grecki dokument z IX wieku: "Kiedy Persowie doszli do Betlejem, zobaczyli ze strachem figury perskich mędrców wpatrzonych w gwiazdy. Ze względu na miłość ku przodkom oszczędzili kościół".