Liturgia - piękno i zakorzenienie

POZDROWIENIE OŁTARZA (3)

Okadzenie – cd.

Początkowo kadzidło używane było przez chrześcijan jedynie do celów prywatnych, aby w swoich domach mieć miły zapach, a także podczas pogrzebów – zgodnie z ówczesnym zwyczajem, nie związanym z wierzeniami religijnymi. Brak zastosowania kadzidła w liturgii wiązał się z tym, że jak to już zostało wspomniane, było ono używane w bardzo szerokim zakresie w kultach pogańskich. Poza tym kojarzone było ze zmuszaniem chrześcijan do odstąpienia od wiary. Odbywało się to poprzez złożenie kadzidła przed posągiem bóstwa bądź imperatora (tzw. thurificati).

Dlatego też, chociaż kadzielnica (inaczej trybularz), znana była w Kościele od początku, to jednak jej stosowanie w liturgii rozpoczęło się na szerszą skalę dopiero od IV w. i to zarówno w wersji stojącej, jak i wahadłowej, zaopatrzonej w łańcuszki i podnoszoną pokrywkę. (do kadzielnicy należy również łódka, czyli naczynie na ziarenka kadzidła oraz łyżeczka do nakładania kadzidła do kadzielnicy). Pierwsze wzmianki o użyciu kadzidła w kulcie chrześcijańskim pochodzą z Syrii – wspomina o nim w „Carmina Nisibena” (363 r.) Efrem Syryjczyk. Wiadomo jednak (chociaż z późniejszych źródeł), że już ok. 300 r. przynoszono kadzidło do bazyliki Zmartwychwstania w Jerozolimie. Również bazylika na Luteranie otrzymała od Konstantyna złotą kadzielnicę (tzw. thymiamaterion). Naśladując ceremoniał dworski kadzielnicę niesiono podczas procesji papieża do bazyliki.

Na Zachodzie stosowanie kadzidła stało się powszechne w czasach karolińskich. Przyczyniły się do tego również wyprawy krzyżowe i kontakty ze Wschodem, gdzie stosowanie kadzidła w liturgii było szczególnie bogate. Jeżeli chodzi o okadzanie ołtarza na początku Mszy to pierwsze wzmianki o tym datowane są na IX wiek. Od XI wieku natomiast informacji takich jest coraz więcej.

Współcześnie przepisy liturgiczne dotyczące okadzania podczas Mszy Świętej przedstawiają się następująco:

Kadzidła można używać według uznania w każdej formie Mszy świętej:
a) podczas procesji na wejście;
b) na początku Mszy, do okadzenia krzyża i ołtarza;
c) w czasie procesji przed Ewangelią i podczas jej głoszenia;
d) po złożeniu na ołtarzu chleba i kielicha - do okadzenia darów, krzyża, ołtarza, kapłana i ludu;
e) podczas ukazania Hostii i kielicha po konsekracji.

Kapłan nakłada kadzidło do kadzielnicy i błogosławi je znakiem krzyża, nic nie mówiąc.
Przed okadzeniem i po jego wykonaniu oddaje się głęboki ukłon w stronę okadzanej osoby lub rzeczy, z wyjątkiem ołtarza i darów złożonych na ofiarę w Mszy św.
Trzema rzutami kadzielnicy okadza się: Najświętszy Sakrament, relikwie świętego Krzyża i obrazy Chrystusa Pana wystawione do publicznej czci, dary złożone na ofiarę w Mszy św., krzyż ołtarzowy, Ewangeliarz, paschał, kapłana i lud.
Dwoma rzutami kadzielnicy okadza się relikwie i obrazy Świętych wystawione do publicznej czci, i to tylko na początku celebracji, po okadzeniu ołtarza.

Ołtarz okadza się pojedynczymi ruchami kadzielnicy w ten sposób:
a) jeśli ołtarz jest odsunięty od ściany, kapłan okadza go obchodząc dokoła;
b) jeśli ołtarz nie jest odsunięty od ściany, kapłan, przechodząc wzdłuż niego, okadza najpierw prawą, potem lewą stronę.
Jeżeli krzyż jest na ołtarzu lub obok niego, okadza się go przed okadzeniem ołtarza. Natomiast jeżeli jest za ołtarzem, kapłan okadza go, gdy przed nim przechodzi.
Dary ofiarne okadza kapłan trzema rzutami kadzielnicy, przed okadzeniem krzyża i ołtarza. Może też wykonać okadzenie darów, czyniąc nad nimi znak krzyża kadzielnicą. (OWMR 276-277)

Poza okadzaniem jest możliwa w Kościele również inna forma wykorzystania znaku kadzidła: przygotowaną odpowiednio czarę z rozpalonymi węgielkami umieszcza się w pobliżu ołtarza, a w momencie, w którym liturgia przewiduje okadzenie, celebrans lub inni usługujący zasypują do niej kadzidło.

Formę taką stosuje się dzisiaj przede wszystkim w czasie obrzędu poświęcenia kościoła. W czasie przewidzianym przez obrzęd umieszcza się na ołtarzu czarę z rozpalonymi węgielkami, a biskup wrzuca do niej kadzidło. Znak unoszącego się dymu i woni jest bardzo czytelny. Po zakończeniu obrzędu czara umieszczona jest przed ołtarzem i pozostaje tam do końca celebracji.
Także w parafii można stosować taką formę, jeżeli zostanie ona wyjaśniona wiernym.