Liturgia - piękno i zakorzenienie

AKT POKUTY (2)

ASPERSJA (łac. aspergo – rozpraszać, pokrapiać)

Jest to czwarta forma wyznania win, polegająca na pokropieniu wiernych pobłogosławioną wodą. Stosowana może być w niedziele podczas każdej Mszy Św. (od 1969 r. – wcześniej tylko podczas sumy).

Najstarszą wzmiankę o wodzie święconej znajdujemy w „Aktach Piotra i Tomasza” z początku III w. Pierwsza modlitwa na poświęcenie wody zachowała się w „Eulogium Serapiona”, biskupa z Thumis (+ 362 r.), kolejna w „Konstytucjach Apostolskich”, a także w Sakramentarzu Gelazego i Dodatku Alquina „Hucusque”.

Najpierw używano wody święconej tylko do pokropienia domów. W „Liber Pontificalis” z VI wieku znajduje się notatka informująca o papieżu Aleksandrze błogosławiącym wodę razem z solą w celu pokropienia wiernych w mieszkaniach. Wodę błogosławiono nie tylko w domach, ale i kościołach, i to nie tylko do pokropienia, ale również do picia. We wczesnym średniowieczu błogosławiono wodę w kościele przed Mszą i pokrapiano ją uczestników liturgii, a niekiedy również i budynek kościoła. Od XIII wieku zaczęto stosować nią także do innych czynności liturgicznych takich jak np. poświęcenia. Natomiast zwyczaj aspersji w trakcie Mszy datowany jest od średniowiecza, jako przypomnienie chrztu i jego znaczenia w życiu chrześcijańskim. Z pokropieniem łączono procesję wokół kościoła. Obrzęd ten rozwinął się szczególnie w zachodniej i północnej Europie. W diecezji mogunckiej natomiast, podczas takiej procesji niedzielnej pobłogosławioną wodę wylewano także na groby zmarłych. Niektóre z diecezji praktykowano tzw. „benedictio maior” czyli błogosławienie wody i pokropienie nią wiernych tylko w niektóre, najważniejsze uroczystości w roku.

Rozpowszechniający się obrzęd aspersji, oprócz wspomnianego już przypomnienia chrztu, był również formą wyznania win, modlitwą o wybaczenie, prośbą o miłosierdzie dla umarłych i uwielbieniem Trójcy Świętej.

Oczyszczające znaczenie pokropienia wodą na przestrzeni wieków ustępowało coraz bardziej odniesieniu do chrztu. I tak na przykład zmarły w 856 r. Raban Maur wskazywał na znaczenie wody i soli uwypuklając oczyszczenie, jasność, łzy żalu i bojaźń Bożą. Scholastycy z XII wieku nawiązywali do podobieństwa pokropienia krwią ofiary w Starym Testamencie, wskazując na analogię z Krwią Chrystusa. Rupert z Deutz natomiast (+ 1229) mówi już wyraźnie, że pokropienie łączy się z celebracją chrztu w niedziele.

Znaczenie pokropienia niedzielnego najlepiej wyraża modlitwa na poświęcenie wody w ramach tego obrzędu:

Pokornie prośmy Pana Boga, aby pobłogosławił tę wodę, którą będziemy pokropieni, na pamiątkę chrztu. Niech Bóg nam dopomaga, abyśmy byli wierni Duchowi Świętemu, którego otrzymaliśmy (następuje chwila ciszy).

Wszechmogący, wieczny Boże, Ty chcesz, aby przez wodę, która podtrzymuje życie i służy do oczyszczenia, również nasze dusze zostały oczyszczone i otrzymały zadatek życia wiecznego. Prosimy Cię, pobłogosław + tę wodę, którą będziemy pokropieni w dniu Twoim, Panie. Odnów w nas źródło swojej łaski i broń od wszelkiego zła nasze dusze i ciała, abyśmy mogli zbliżyć się do Ciebie z czystym sercem i otrzymać Twoje zbawienie.

Jeśli miejscowe zwyczaje lub tradycja zalecają przy poświęceniu wody obrzęd zmieszania jej z solą, błogosławi się ją również wypowiadając słowa:

Wszechmogący Boże, pokornie Cię prosimy, w swojej ojcowskiej dobroci pobłogosław + tę sól. Ty kazałeś prorokowi Eliaszowi wrzucić sól do wody, aby oczyszczona miała służyć życiu. Prosimy Cię, Panie, spraw, niech tam, gdzie padną krople tej poświęconej wody, ustaną napaści szatana i niech nas zawsze strzeże obecność Ducha Świętego. Przez Chrystusa, Pana naszego.

Słowa te nawiązują do cudu proroka Eliasza, który na prośbę swoich uczniów oczyścił niezdrowe źródło w Jerychu przez wrzucenie doń soli (2 Krl 2,21), a także nawiązuje do słów Pana Jezusa (Mt 5,13) i św. Pawła (Kol 4,6)

Po odmówieniu tej modlitwy, kapłan w milczeniu wrzuca sól do wody, a następnie dokonuje aspersji.