Liturgia - piękno i zakorzenienie

AKT POKUTY (1)

Pragnienie oczyszczenia się z grzechów na początku Mszy Św. widoczne jest od najwcześniejszych czasów chrześcijaństwa – wspomina o nim już Didache (4,14)

Obecnie akt pokuty składa się z czterech części:
- zaproszenie (wezwanie)
- chwila refleksji i rachunek sumienia
-wyznanie win
- prośba o przebaczenie

W polskiej wersji Mszału wyznanie grzechów może odbywać się w czterech formach:

I. CONFITEOR – „Spowiadam się”

Forma ta jest przejęta z dawnego Wschodu, gdzie znana była już na przełomie VI i VII wieku, a stała się powszechna dzięki tzw. liturgii frankońskiej. W Rzymie było początkowo odmawiane przez papieża – prywatnie i w ciszy. Historia przekazała wiele form Confiteor, niekiedy nawet bardzo rozbudowanych. Dla przykładu - w Cluny, w XI wieku odmawiane Confiteor brzmiało: „Confiteor Deo et omnibus sanctis eius et vobis Pater, quia peccavi in cogitatione, locutione et opere, mea pulpa. Pretor vos orane pro me” (Consuetudines cluniacenses II, 30).
W rozbudowywaniu wyznania win od XI wieku zaczęto dodawać do niego Maryję i świętych, a w zakonach szczególnie patronów i założycieli. Confiteor recytowano w głębokim pochyleniu, często klęcząc. Wymawiając słowa „moja wina” uderzano się w piersi.

Bicie się w piersi znane było i praktykowane także w kultach niechrześcijańskich (np. kult Ibis). Chrześcijanie od samego początku uchodziło za typowy gest wyrażający pokutne usposobienie. Ponieważ serce uważane było między innymi za siedlisko i źródło grzechu, stąd uderzanie się w piersi, za przykładem Pisma Świętego, traktowane było jako zewnętrzne ukazanie poczucia swojej grzeszności, skruchy, żalu i szczerego wyznania grzechów. ( Łk 18, 13; 23,48; Augustyn, Sermo 29,2)

Następnie następowała absolucja w formie słów „Niech się zmiłuje…” (Misereatur…).

II. FORMA DIALOGOWANA

Oparta na wersetach biblijnych (Jl 2,17 i Ps 85,8)

K: Zmiłuj się nad nami, Panie
W: Bo zgrzeszyliśmy przeciw Tobie
K: Okaż nam, Panie, miłosierdzie swoje.
W: I daj nam swoje zbawienie.

III. KYRIE ELEJSON – tropowane

Historycznie taka forma Kyrie ma swoje źródło w tropowaniu tej aklamacji począwszy od IX aż do XVI wieku.

Tropy - wstawki melodyczne dodawane wraz z nowym tekstem do melodii chorałowej, gł. w formie sylabicznej, rzadziej w postaci melizmatu; tropy dialogowane (XII w.), tzn. wstawki tekstowe pisane w formie dialogu, wpłynęły na rozwój dramatu liturgicznego;

Ponieważ nie miało ono początkowo charakteru błagalnego (o czym później) lecz uwielbiający – dlatego też w tej formie aktu pokuty uwielbienie wysuwa się na pierwszy plan. Poza tym, w przeciwieństwie do innych, forma ta skierowana jest do Chrystusa, a nie do Boga Ojca. Liczba wielu wezwań litanijnych obecnie została ograniczona do trzech:

K: Panie, który zostałeś posłany, aby uzdrowić skruszonych w sercu, zmiłuj się nad nami.
W: zmiłuj się nad nami.
K: Chryste, który przyszedłeś wzywać grzeszników, zmiłuj się nad nami.
W: Zmiłuj się nad nami.
K: Panie, który siedzisz po prawicy Ojca, aby się wstawiać za Twoim ludem, zmiłuj się nad nami
W: Zmiłuj się nad nami.

Oprócz tego Mszał polski podaje jeszcze dziesięć innych przykładów, a także zezwala na tworzenie własnych, opierających się jednak na tekstach liturgicznych danego dnia.

Akt pokuty opuszcza się jeśli celebrację poprzedza inne działanie liturgiczne, np. procesja, pierwsza część obrzędów pogrzebowych w domu lub przed kościołem itp.