Znak obecności Chrystusa. Zgromadzenie liturgiczne i jego przewodniczący.

c) Działanie Ducha Świętego w zgromadzeniu liturgicznym

Oprócz wymiaru chrystologicznego istotny w zgromadzeniu liturgicznym jest również wymiar pneumatologiczny. W tradycji zachodniej ten wymiar liturgii zawsze był obecny w tekstach liturgicznych, mniej natomiast w refleksji teologicznej, znaczną poprawę obserwujemy dopiero w okresie posoborowym. Nic więc dziwnego, iż pierwotny tekst Konstytucji liturgicznej wspominał Ducha Świętego jedynie dwukrotnie. Dopiero w wyniku dalszej dyskusji nad ostateczną wersją tekstu wymienia się Go pięciokrotnie, odwołując się do tekstów biblijnych. Dla omawianej tu problematyki najważniejsze jest końcowe stwierdzenie artykułu 6 Konstytucji liturgicznej, w którym uobecnienie całego misterium paschalnego Chrystusa w liturgii zostało przypisane "mocy Ducha Świętego (per virtutem Spiritus Sancti)". Cały kontekst tego stwierdzenia odnosi się przede wszystkim do zgromadzenia liturgicznego, zwłaszcza niedzielnego: "Od tego czasu Kościół nigdy nie zaprzestawał zbierać się na odprawianie paschalnego misterium (in unum conveniret ad paschale mysterium celebrandum), czytając to, >co było o Nim we wszystkich Pismach< (Łk 24,27), sprawując Eucharystię, w której >uobecnia się zwycięstwo i triumf Jego śmierci< (Sob. Tryd., ses. XXII), i równocześnie składając dzięki >Bogu za niewysłowiony dar< (2 Kor 9,15) w Chrystusie Jezusie, >dla uwielbienia Jego chwały< (Ef 1,12), przez moc Ducha Świętego" (KL 6).

Powyższe zdanie jest jedynym wyraźnym stwierdzeniem teologicznym KL, które najpełniej ukazuje pneumatologiczny wymiar liturgii. Tekst łaciński i tłumaczenie polskie nie oddają w pełni intencji Soborowej Komisji Liturgicznej redagującej ostateczną wersję tekstu. Komisja ta, w odpowiedzi na postulat wyrażony przez jednego z Ojców soborowych, aby końcowym zdaniem o "działającej mocy Ducha Świętego" objąć nie tylko ostatni człon zdania, ale cały akapit, wyjaśniła, że właśnie w tym celu umieszcza ten zwrot na końcu. Tłumaczenie niemieckie ten końcowy fragment oddaje odrębnym zdaniem, co lepiej wyjaśnia pneumatologiczny sens całego artykułu 6 Konstytucji liturgicznej: "Wszytko to dzieje się mocą Ducha Świętego".

W zgromadzeniu liturgicznym Duch Święty uobecnia Chrystusa z całym Jego dziełem zbawczym, od wcielenia do powtórnego przyjścia w chwale (KL 2,102). Konstytucja liturgiczna osobę Jezusa i Jego dzieło zbawcze określa pojęciem "misterium" - mysterium Christi. W konkluzji trzeba stwierdzić, iż kiedy mówimy o rzeczywistej obecności Chrystusa w zgromadzeniu sprawującym liturgię, to równocześnie mówimy o rzeczywistym uobecnianiu się całego Jego dzieła zbawczego, (całe misterium paschalne Chrystusa), którego ośrodkiem i punktem szczytowym jest Jego męka, śmierć i zmartwychwstanie, czyli przejście ze śmierci do życia (KL 5-6,104). To przejście paschalne również w życiu wiernych (w Kościele) aktualizuje się w sposób sakramentalny w zgromadzeniu liturgicznym. Dokonuje tego mocą Ducha Świętego realnie obecny Chrystus. Obecność ta nie jest bierna, ale dynamiczna i czynna.

Istotną rolę Ducha Świętego, uobecniającego Chrystusa i Jego dzieło zbawcze wyraźnie podkreśla również trzecia edycja OWMR. W n. 16 (dawniej n. 1 rozdział I) wprowadzono pneumatologiczną wstawkę: "w Duchu Świętym".

Odnośnie do zgromadzenia liturgicznego, w oparciu o teksty biblijne, można stwierdzić, iż Duch Święty:
- jednoczy, gromadzi rozproszonych i ożywia (1 Kor 12,12-13);
- uobecnia Chrystusa i Jego zbawcze misterium (Mt 18,20);
- mówi do zgromadzenia w słowie Bożym (J 16,13; Ga 3,5; Ef 6,17);
- modli się za nami (Rz 8,26-27; 1 Kor 12,5);
- przemienia, odnawia, oczyszcza (J 20,22-23);
- posyła, aby świadczyć (J 1,33-34; Rz 8,16; Mt 10,19).