Ceremoniarz w historii i we współczesnych dokumentach Kościoła

We współczesnych dokumentach Kościoła

Wprowadzenie funkcji ceremoniarza opiera się na numerze 69 pierwszego i drugiego wydania Ogólnego wprowadzenia do Mszału rzymskiego, choć funkcja ta nie jest tam tak nazwana wyraźnie; nazwa "mistrz ceremonii" pojawia się za to w kolejnym, trzecim wydaniu Wprowadzenia w numerze 106. Wyodrębniając ceremoniarza spośród innych funkcji liturgicznych, Wprowadzenie nie nakazuje, aby w każdej celebracji był on obecny, niemniej wyraźnie go zaleca, "przynajmniej w kościołach katedralnych i większych". Pełniejszy, zwarty opis nie tylko jego zadań, ale i umiejętności, które powinny go cechować, oraz sposobu sprawowania przez niego posługi znajduje się w Ceremoniale episcoporum w numerach 34-37.

Jakie miejsce zajmuje ceremoniarz pośród innych posługujących? Wymienione księgi, przedstawiając cały wachlarz posług w liturgii, zawsze zaczynają od tych, które związane są z wyższymi święceniami: prezbiterów i diakonów. Opisując zaś inne szczególne posługiwania, na pierwszym miejscu wymieniają urząd akolitów i lektorów ustanowionych. Dalej są już różnice. Ceremoniale episcoporum wymienia tylko psalmistę, po czym od razu ceremoniarza, a po nim zakrystiana oraz scholę. Wprowadzenie wyszczególnia najpierw funkcje spełniane w prezbiterium (w różnej kolejności w zależności od wydania): ministrantów, nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej, psalmistę, czytających słowo Boże; z kolei funkcje spełniane poza prezbiterium: scholę, kantora, komentatora, zbierających składkę, służbę ładu, zakrystiana. Dopiero na końcu wymieniony jest ceremoniarz. I w OWMR i w CE ceremoniarz znajduje się wśród posług przeznaczonych dla świeckich. Takie umiejscowienie ceremoniarza wskazuje wyraźnie, iż jego posługa nie jest zarezerwowana wyłącznie dla duchownych, czy chociażby zalecana tylko dla nich, co oczywiście nie wyklucza możliwości wykonywania jej przez osobę duchowną.

Według CE i OWMR, przed ceremoniarzem stoją dwa główne zadania: najpierw ma on PRZYGOTOWAĆ liturgię, a następnie POKIEROWAĆ jej przebiegiem.

Warto prześledzić, jak zmieniało się ujęcie tego punktu w kolejnych wydaniach Mszału. OWMR3 106: "Wypada, aby przynajmniej w katedrach i w większych Kościołach był odpowiednio przygotowany mistrz ceremonii, który by się troszczył o należytą organizację czynności liturgicznych oraz o wykonywanie ich przez wyświęconych szafarzy i przez wiernych świeckich w sposób godny (decore - przyzwoicie, pięknie, ślicznie), w należytym porządku i pobożnie". Zawsze zadaniem wykonującego tę posługę jest "troska o szeroko pojętą należytą organizację czynności oraz ich właściwe wykonanie". Sama organizacja czynności w wydaniu pierwszym zawężona jest do podziału funkcji. Troską o właściwe wykonanie czynności obejmować miał ceremoniarz tylko służbę liturgiczną (do drugiego wydania), teraz zaś zarówno wyświęconych szafarzy, jak i wiernych świeckich, przy czym "wierni świeccy" nie są tu zawężeni do "służby liturgicznej". I wreszcie: poprzednie wydania mówią, iż "dobrze jest wyznaczyć kogoś", obecne zaś nazywa tego "kogoś" - "odpowiednio przygotowanym mistrzem ceremonii".

Skoro ceremoniarz ma najpierw PRZYGOTOWAĆ liturgię, jego służba zaczyna się zanim jeszcze liturgia się rozpocznie. Nie jest to zadanie łatwe, ponieważ chodzi nie tylko o przygotowanie obrzędu, ale o przygotowanie ludzi.

Sobór zaleca, aby posługujący w liturgii wykonywali swoją funkcję "z tak szczerą pobożnością i dokładnością, jak to przystoi wzniosłej posłudze i odpowiada słusznym wymaganiom ludu Bożego. Należy więc starannie wychować te osoby w duchu liturgii oraz przygotować do odpowiedniego i zgodnego z przepisami wykonywania przypadających każdemu czynności". "Formacja liturgiczna powinna zmierzać do uświadomienia najgłębszych wymiarów uobecnienia Misterium Paschalnego w sakramentach, a także uczyć kształtowania żywej liturgii z udziałem wspólnoty. Należy zatroszczyć się o przygotowanie osób świeckich, które mogłyby pełnić właściwe im funkcje liturgiczne". Formacja liturgiczna jest więc pierwszym zadaniem ceremoniarza w ramach przygotowania liturgii (przygotowanie dalsze). Powinna ona zawierać "katechezę ściśle liturgiczną" i prowadzić do tego, by posługujący nie tylko poprawnie wykonywał swoje czynności, ale potrafił je jeszcze umiejętnie zakomunikować, czyli przekazać sens tego, co czyni; by "przemawiał" samym sobą, by wszystko w jego postawie świadczyło o tym, że sam uczestniczy w liturgii i głęboko ją przeżywa. W tej pracy formacyjnej ceremoniarz może korzystać z pomocy ustanowionych lektorów (przygotowanie innych do czytania Pisma Świętego) i akolitów (przygotowanie innych do czasowych posług przy ołtarzu: mszału, krzyża, świec itd.).

"Każdą akcję liturgiczną należy starannie (OWMR2 - dobrze) przygotować przy zgodnym współudziale wszystkich zainteresowanych oraz (w OWMR2 brak tego wskazania) przy użyciu mszału i innych ksiąg liturgicznych, tak co do strony obrzędowej, jak i spraw duszpasterskich czy muzyki. Dokonuje się tego pod kierunkiem rektora kościoła, uwzględniając także zdanie wiernych w sprawach, które ich bezpośrednio dotyczą. Kapłanowi zaś przewodniczącemu celebracji przysługuje zawsze prawo decydowania o tym, co należy do jego zadań". Ceremoniarz, animując i koordynując to przygotowanie, winien wpierw uzgodnić szczegóły celebracji z jej przewodniczącym, a następnie z wszystkimi osobami wykonującymi poszczególne czynności w zgromadzeniu: z lektorem uzgadnia czytania, z zespołem śpiewaczym - repertuar śpiewów, z zakrystianem - co ten ma przygotować, z ministrantami - co każdy z nich ma czynić. Powinien także uwzględnić rolę wiernych. Musi również dobrze poznać miejsce celebracji.