Jak kształtował się rok liturgiczny

Także w IV w. wprowadzona zostaje uroczystość Narodzenia Pana Jezusa, do której niebawem dojdzie okres przygotowania, obejmujący cztery niedziele Adwentu. Od wieku VII wprowadzono oktawę świąt Bożego Narodzenia. Uroczystość Objawienia Pańskiego (Epifania) kończy ten drugi cykl roku liturgicznego - cykl bożonarodzeniowy. Adwent i Epifania rozszerzają i pogłębiają tajemnicę wcielenia i narodzenia Jezusa. Pierwotnie "adwent" i "epifania" oznaczały nadejście króla, władcy, jego uroczysty wjazd, przybycie do jakiegoś miasta, zapowiadały radość i szczęście. W okresie Bożego Narodzenia obchodzimy przyjście Chrystusa Pana w ubóstwie i słabości, tzn. tajemnicę Jego ludzkiego narodzenia. Adwent natomiast, podobnie jak epifania, zapowiada i przypomina nam, że Jezus Chrystus przyjdzie na świat powtórnie, ale tym razem w mocy i chwale. Na to Jego przyjście oczekujemy pełni nadziei.

W ten sposób powstały dwa okresy roku kościelnego: wielkanocny i Bożego Narodzenia. Są one organicznie ze sobą związane, bo dotyczą tej samej osoby Jezusa Chrystusa i tej samej tajemnicy - zbawienia rodzaju ludzkiego. Jedna jest tej tajemnicy zapowiedzią i zapoczątkowaniem, druga stanowi jej dopełnienie i ukoronowanie.

Niedziele tak zwane zwykłe, istniejące poza tymi dwoma okresami, których jest zawsze 34, nie stanowią osobnego okresu. Stanowią one dopełnienie dwóch wyżej wspomnianych okresów przez to, że w swoich czytaniach i modlitwach dają nam pełny obraz życia, działalności i nauki Jezusa Chrystusa.
Kiedy już od I w. często była przelewana krew męczeńska, spontanicznie wyłaniać się zaczął w roku liturgicznym cykl drugi, równoległy: świętych męczenników - Apostołów, biskupów, kapłanów, diakonów i wiernych. Groby tych męczenników zaczęto otaczać troską, tak że stały się one z czasem sanktuariami, do których zaczęto pielgrzymować. Co roku zbierano się tam, by na ich grobach odprawiać Mszę świętą. Od IV w. zaczęto stawiać im świątynie. Dzień ich męczeńskiej śmierci obchodzono jako dzień ich narodzin dla nieba i pamiątkę odniesionego przez nich zwycięstwa.