WIGILIA PASCHALNA

TRZECIE CZYTANIE Z KSIĘGI WYJŚCIA
Przejście Izraela przez Morze Czerwone.

Pan rzekł do Mojżesza: «Czemu głośno wołasz do Mnie? Powiedz synom Izraela, niech ruszają w drogę. Ty zaś podnieś swą laskę i wyciągnij rękę nad morzem i rozdziel je na dwoje, a wejdą synowie Izraela w środek na suchą ziemię. Ja natomiast uczynię upartymi serca Egipcjan, że pójdą za nimi. Wtedy okażę moją potęgę wobec faraona, całego wojska jego, rydwanów i wszystkich jego jeźdźców. A gdy okażę moją potęgę wobec faraona, jego rydwanów i jeźdźców, wtedy poznają Egipcjanie, że Ja jestem Pan». Anioł Boży, który szedł na przedzie wojsk izraelskich, zmienił miejsce i szedł na ich tyłach. Słup obłoku również przeszedł z przodu i zajął ich tyły, stając między wojskiem egipskim a wojskiem izraelskimi. I tam był obłok ciemnością, tu zaś oświecał noc. I nie zbliżyli się jedni do drugich przez całą noc. Mojżesz wyciągnął rękę nad morze, a Pan cofnął wtedy gwałtownym wiatrem wschodnim, który wiał przez całą noc, i uczynił morze suchą ziemią. Wody się rozstąpiły, a synowie Izraela szli przez środek morza po suchej ziemi, mając mur z wód po prawej i po lewej stronie. Egipcjanie ścigali ich. Wszystkie konie faraona, jego rydwany i jeźdźcy ciągnęli za nimi w środek morza. O świcie spojrzał Pan ze słupa ognia i ze słupa obłoku na wojsko egipskie i zmusił je do ucieczki. I zatrzymał koła ich rydwanów, tak że z wielką trudnością mogli się naprzód posuwać. Egipcjanie krzyknęli: «Uciekajmy przed Izraelem, bo w jego obronie Pan walczy z Egipcjanami». A Pan rzekł do Mojżesza: «Wyciągnij rękę nad morze, aby wody zalały Egipcjan, ich rydwany i jeźdźców». Wyciągnął Mojżesz rękę nad morze, które o brzasku dnia wróciło na swoje miejsce. Egipcjanie uciekając biegli naprzeciw falom, i pogrążył ich Pan w pośrodku morza. Powracające fale zatopiły rydwany i jeźdźców całego wojska faraona, które weszło w morze ścigając synów Izraela. Nie ocalał z nich ani jeden. Synowie zaś Izraela szli po suchym dnie morskim, mając mur z wód po prawej i po lewej stronie. W tym to dniu wybawił Pan Izraela z rąk Egipcjan. I widzieli Izraelici martwych Egipcjan na brzegu morza. Gdy Izraelici widzieli wielkie dzieło, którego dokonał Pan wobec Egipcjan, ulękli się Pana i uwierzyli Jemu oraz Jego słudze Mojżeszowi. Wtedy Mojżesz i synowie Izraela razem z nim śpiewali taką pieśń ku czci Pana.

Wj 14, 15 - 15, 1

14,15-31. Każde źródło w inny sposób przedstawia przebieg bitwy. W tradycji P Mojżesz rozdzielił wody morza laską, Izrael przeszedł przez nie po suchej ziemi, zaś wody utworzyły mur po jego lewej i prawej stronie. Gdy Izrael dotarł na drugi brzeg, Mojżesz wzniósł rękę i ściany wody runęły na wojska Egiptu, zmywając je z powierzchni ziemi. Według tradycji J, Jahwe - Bóg burzy sprawił, że wody morza cofnęły się na tyle, by Izraelici mogli przebyć je nocą, rano zaś powróciły na swoje dawne miejsce. Język tego fragmentu przypomina Ps 48,5-8 gdzie Jahwe pokonuje królów, sprawiając, że uciekają w popłochu ("zmusił je do ucieczki", w. 24); Bóg posługuje się wichrem jako bronią. W każdym razie zwycięstwo należy przypisać wyłącznie Jahwe.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

14,19-20. Ukryci przez obłok. Annały z czasów panowania chetyckiego króla Murszili donoszą, że bóg burzy ukrył ich przed oczami nieprzyjaciół; podobne słowa wypowiedział również Priam, król Troi.

14,21-22. Cofnął wody gwałtownym wiatrem wschodnim. Na płytkich wodach, które cofnęłyby się pod naporem wschodniego wiatru, nie mogłyby powstać fale, potrzebne do zatopienia Egipcjan ani do tego, by powstała ściana wody. Trudno zatem wskazać jakiś naturalny scenariusz dla wytłumaczenia faktów, o których czytamy w biblijnym tekście. Wiatr ten nie mógł być chamsinem (sirocco), który niektórzy uczeni łączą z dziewiątą plagą. Fenomen chamsinu był wywoływany przez silny układ niskiego ciśnienia powstały nad obszarem Afryki Północnej, któremu zwykle towarzyszy zjawisko inwersji temperatury. Wschodni wiatr, o którym tutaj mowa, powstał w wyniku silnego układu wysokiego ciśnienia nad Mezopotamią - w przeciwieństwie do zjawiska trąby powietrznej, w którym masy powietrza wirują wokół środka niskiego ciśnienia, powodującego silny wzrost ciśnienia barometrycznego.

14,24-25. Pora rannej straży [BT: "o świcie"]. Pora rannej straży trwała od godz. 2 do 6 rano. Obraz bóstwa jaśniejącego we wnętrzu obłoku jest powszechnie spotykany na Bliskim Wschodzie oraz w greckiej mitologii (już w Homerowej Iliadzie, w której Zeus posyła błyskawice i powoduje, że konie się potykają, zaś rydwany łamią). Mezopotamski bóg wojny Nergal oraz kananejski bóg Baal mieli przewagę w bitwie, wynikającą z oślepiającego blasku i ognia.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Śpiewajmy Panu, który moc okazał

Będę śpiewał na cześć Pana, *
który wspaniale swą potęgę okazał,
gdy konia i jeźdźca *
pogrążył w morskiej przepaści.
Refren.
Pan jest moją mocą i źródłem męstwa, *
Jemu zawdzięczam moje ocalenie.
On Bogiem moim, uwielbiać Go będę; *
On Bogiem ojca mego, będę Go wywyższał.
Refren.
Rzucił w morze rydwany faraona i jego wojsko. *
Wybrani wodzowie jego zginęli w Morzu Czerwonym.
Przepaści ich ogarnęły, *
Jak głaz runęli w głębinę.
Refren.
Wyprowadziłeś lud swój
i osadziłeś na górze Twego dziedzictwa, *
w miejscu, które uczyniłeś swym mieszkaniem.
Pan Bóg jest Królem *
na zawsze, na wieki.
Refren.

Ps Wj 15,1.2.4-5.17ab-18

Pieśń morza [BT: Pieśń dziękczynna] (15,1-18) jest starożytnym dziękczynieniem. W Biblii składa się dziękczynienie poprzez publiczne wymienienie tego, co Bóg uczynił; publiczna relacja o wybawieniu powoduje, że cała ziemia poznaje chwalę, którą Bóg jest otoczony w niebie (por. Ps 18; 30; 118; 139). Hymn wysławia Jahwe za wzbudzenie burzy, która powywracała łodzie faraona oraz za doprowadzenie ludu na Jego świętą górę. Pieśń podaje wersję wyjścia-podboju różną od relacji prozą, zawartej w Pięcioksięgu i Księdze Jozuego: burza zesłana przez Jahwe wywraca łodzie Egipcjan, On zaś niezwłocznie prowadzi lud na swoją świętą górę w Kanaanie; krocząc na czele pochodu, sprawia, że mieszkańców Kanaanu ogarnia paniczny lęk. Pieśń dziękczynna składa się z dwóch części: opisującej zagładę Egipcjan (ww. 4-12) oraz przejście na świętą górę (ww. 13-18).

1-3. Werset 21 przypisuje tę pieśń raczej Miriam niż Mojżeszowi - co jest pierwotniejszym połączeniem, bowiem znanym postaciom tradycji literackiej często przypisywane są przekazy związane z innymi osobami.

4-10. Jahwe, podobnie jak Baal w tekstach ugaryckich, jest ukazany jako Bóg burzy, walczący ze swoimi nieprzyjaciółmi za pomocą wichru, błyskawic i grzmotów. Werset 8 nie powinien być odczytywany jako paralela relacji 14,22-28 pochodzącej z tradycji P; zawarty w nim obraz przypomina raczej Ps 107,25-27 - burzy spiętrzającej zwały wód.

11-12. Zwycięstwo odniesione przez Jahwe nad Egipcjanami dowodzi, że przewyższa On ich bogów w niebie; On panuje nad niebem, ziemią i światem podziemnym. "Ziemia" w w. 12b oznacza świat podziemny.

13-18. Wędrówka ludu została ukazana jako pochód zwycięskiej armii, nieustraszonej, ponieważ kroczy pod przewodnictwem Boga. Strach okolicznych mieszkańców, powoduje, że lud maszerujący ku świętej górze ("świętemu mieszkaniu [Boga]") nie napotyka na żaden opór. Określenia "święte Twe mieszkanie" (w. 13), "góra Twego dziedzictwa" i "świątynia" (w. 17) były rozumiane przez następne pokolenia jako odnoszące się do Jerozolimy, miejsca, w którym na Górze Syjon wznosiła się świątynia. Poemat ten jest jednak znacznie starszy - poprzedza podbój Jerozolimy przez Dawida na początku X wieku przed Chr. Wyrażenie "na górze Twego dziedzictwa, w miejscu, które uczyniłeś swym mieszkaniem" w świątyni, którą założyły Twoje ręce" musi odnosić się do całej ziemi jako góry Jahwe, zob. Pwt 32,13; Ez 39,4.17 itd. W Ps 78,54 ta sama nazwa oznacza Szilo, świątynię wcześniejszą od jerozolimskiej. Czasowniki użyte w ww 16-17 mają formę czasu przeszłego, nie zaś przyszłego (dosł. „gdy Twój lud, o Jahwe, przekroczył wody i wszedł do Kanaanu”). Ostatni werset jest modlitwą, by królewskie panowanie Jahwe, objawione w zniszczeniu Egiptu i osobistym prowadzeniu przez Niego ludu, było zawsze dostępne dla Izraela.
 

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

15,4. Morze Czerwone. Wzmianka dotycząca Morza Trzcin nie łączy się z żadnymi informacjami na temat jego położenia (zob. Wj 13,18), może się jednak opierać na grze słów. Hebrajskie słowo suph oznacza nie tylko "trzcinę", lecz również "koniec" (w znaczeniu rzeczownikowym) oraz "strawić" (w znaczeniu czasownikowym) (zob. Ps 73 (72),19).

15,17-18. Na górze twego dziedzictwa. Połączenie góry, dziedzictwa, mieszkania i świątyni sugeruje, że chodzi tutaj o górę Syjon (Jerozolima).

15,18. Pan jest królem. Jahwe nie został tutaj ukazany jako mitologiczny król, król bogów, który poddaje sobie kosmos i panuje nad niższymi bogami panteonu. Jego władza rozciąga się raczej w sferze historycznej i obejmuje lud, który wybawił za pomocą sił przyrody pozostających pod Jego panowaniem; w hymnie tym nie wysławia się Jego zwycięstwa nad innymi bogami lub kosmicznymi siłami chaosu, lecz raczej Jego władzę nad historycznymi ludami.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.