Ikona Narodzenia Pańskiego

Poniżej znajdują się aniołowie z pochylonymi głowami, zakrywający sobie twarze, co było bizantyjskim gestem wyrażającym cześć i szacunek dla Pana. Aniołowie, znajdujący się zwykle po lewej stronie ikony, zwracają się ku górze, do Źródła Światła, zaś aniołowie (lub jeden anioł) z prawej strony pochylają się ku pasterzowi, jako słudzy człowieczeństwa. W ich pochyleniu wyraża się anielska opiekuńczość i bezustanne czuwanie anioła stróża.

Sceny umieszczone poniżej postaci Maryi pochodzą z apokryfów.

Na dole, po lewej autor umieścił siedzącego na kamieniu Józefa. Wyraźnie trzyma się on na uboczu, co wskazuje na fakt, że nie jest on ojcem Dzieciątka. Na jego twarzy maluje się głęboki niepokój, niedowierzanie, zauważa się wątpliwości, przygnębienie, lęk, a niekiedy nawet prawie rozpacz. Z głową opartą na dłoni rozmyśla o tajemnicy narodzin z Dziewicy, nie mogąc do końca uwierzyć w to, co mu się przydarzyło. Tuż przed nim stoi zgarbiony, siwobrody, odziany w skóry, bosy starzec (na niektórych kompozycjach ma rogi i ogon) z kijem w dłoni. To duch zwątpienia próbujący zasiać w sercu Józefa wątpliwości. Jednak aureola nad jego głową wskazuje nad zwycięstwo nad kusicielem. Postać Józefa jest jednocześnie symbolem wszystkich ludzi, którzy wahają się co do rzeczywistości Wcielanie i przekroczenie porządku natury, które się w tym wydarzeniu dokonuje.

Na dole, po prawej widać kąpiel Dzieciątka, która jest zapowiedzią chrztu w Jordanie, a także chrztu wszystkich ludzi. Dwie niewiasty przygotowujące kąpiel Dzieciątka. Jedna przedstawiana jest w chwili, gdy nalewa z dzbana wodę, a druga ręką sprawdza jej ciepłotę. Niekiedy Dziecię znajduje się już w misie, do połowy zanurzone w wodzie. Motyw niewiast przygotowujących kąpiel został zaczerpnięty z apokryfów. Wskazuje on na człowieczeństwo Bożego Dzieciątka. Omywanie to symbol pokory Boga, który przyjmuje posługę ze strony ludzi i równa się z nimi w swej niemocy. Kształt naczynia, w którym dokonuje się kąpiel kształtem przypomina kielich, co może stanowić nawiązanie do kielicha eucharystycznego.

Do góry, z prawej strony widać aniołów zwiastujących Dobrą Nowinę pasterzom. Pasterze są przepasani na znak gotowości do drogi. Tak jak Mędrców prowadzi ludzka wiedza, tak pasterzy prowadzi wiara i ufność. Jednocześnie symbolika związana z barankiem i pasterzem zwraca uwagę na Chrystusa. W pasterzach, synach Izraela, którzy jako pierwsi oddali chwałę Dziecięciu, dostrzegamy początki Kościoła pośród narodu wybranego, a w mędrcach - "zaczątku narodów" - Kościół wychodzący do świata pogan. Z jednej strony widzimy pasterzy - prostych naturalnych ludzi, z którymi świat z wysokości wchodzi w bezpośredni kontakt podczas ich codziennego, wypełnionego pracą życia; z drugiej strony zaś mędrców - ludzi oddanych wiedzy, którzy poprzez obiekt swych dociekań musieli przebyć długą drogę od wiedzy o tym, co względne, do poznania tego, co prawdziwe.

Tło zostało wykonane ze złota, czyli koloru symbolizującego światło oświecające świat swoim blaskiem, nie przeniknionym dla ludzkiego poznania.

Całościowa wymowa ikony ukazuje najgłębszy sens Narodzenia Jezusa. Chrystus jest wcielonym Bogiem, który przemienia cały świat. Cała scena Narodzenia rozgrywa się w scenerii górskiej. Sprawia to wrażenie, że wszystko wkoło nie jest martwe, lecz pełne trwożnego i radosnego zarazem ruchu.