Los Syna i Matki

Dróżki w Kalwarii Zebrzydowskiej: Droga pojmania

"(...) Kalwaria ma w sobie coś takiego, że człowieka wciąga. Co się do tego przyczynia? Może i to naturalne piękno krajobrazu, który stąd się roztacza u progu polskich Beskidów... Nade wszystko jednakże to co tutaj człowieka stale przyciąga na nowo, to właśnie owa tajemnica zjednoczenia Matki z Synem i Syna z Matką. Tajemnica tego opowiedziana jest plastycznie i szczodrze poprzez wszystkie kaplice i kościółki, które rozłożyły się wokół centralnej bazyliki. (...)"
Takie słowa wygłosił Jan Paweł II w Kalwarii Zebrzydowskiej 7 czerwca 1979 roku.
...Tajemnica zjednoczenia Matki z Synem i Syna z Matką... Myśl o tym niewątpliwie towarzyszyła już przed 400 laty twórcy Kalwarii, Mikołajowi Zebrzydowskiemu. Ta idea wyróżnia Kalwarię Zebrzydowską spośród wielu kalwarii istniejących na całym świecie. Tej idei podporządkowany jest program artystyczny i ideowy tego niezwykłego "parku modlitwy".

Na wzór Jerozolimy
Wojewoda krakowski Mikołaj Zebrzydowski w 1600 roku postanowił w swych dobrach w okolicach Lanckorony zbudować dwa kościoły będące kopią jerozolimskich kaplic Krzyża Świętego i Grobu Pańskiego. Wojewoda, człowiek pobożny, postawił kościoły z dala od ludzkich siedzib, aby nic nie zakłócało jego medytacji. Do posługi duszpasterskiej i opieki nad świątyniami sprowadził ojców bernardynów. Ufundował dla nich niewielki kościółek i klasztor.
W 1605 r. Zebrzydowski przeczytał książkę Chrystiana Adrichomiusa (Adriana Cruysa) o Jerozolimie w czasach Chrystusa. Były tam opisane miejsca uświęcone męką Jezusa oraz podane odległości między poszczególnymi miejscami. Autor zachęcał czytelników, aby takie budowle odtwarzali koło swych domów, by rozważać tam cierpienia Chrystusa. Zebrzydowski zapalił się do tego pomysłu tym bardziej, że dopatrzył się w swych dobrach znacznego podobieństwa terenu do położenia Jerozolimy. Góra Żarek przypominała mu wzgórze Golgoty, rzeczka Skawinka – jerozolimski potok Cedron, Góra Lanckorońska – Górę Oliwną.
Ksiądz Feliks Żebrowski, wychowawca syna wojewody, rozmierzył teren i pomógł Zebrzydowskiemu ustalić miejsca poszczególnych stacji. W tych miejscach ustawiono krzyże, a w następnych latach budowano później kaplice.
Kalwaria Zebrzydowska, bo tak nazwano później miejscowość, która powstała przy kalwarii, już w XVII wieku ściągała tłumy pielgrzymów.
Stopniowo dobudowywano nowe kaplice. Kilkanaście z nich powstało jeszcze za życia Mikołaja Zebrzydowskiego. Ich twórcą był niderlandzki architekt i złotnik Paul Baudarth.
W latach 1605-1611 stanęły Ratusz Piłata, Grób Pana Jezusa, Ogrójec, kaplica Pojmania, Dom Annasza, Dom Kajfasza, Pałac Heroda. W latach 1611-1615: kaplica Grobu Matki Bożej, Domek Matki Bożej, kaplica Włożenia Krzyża, Wieczernik i kaplica Wniebowstąpienia. W latach 1616-1617: kaplica płaczu, zwana Sercem Maryi, kaplica Drugiego Upadku zwana również Bramą Zachodnią, kaplica świętego Rafała. Powstało także wiele budowli towarzyszących.
Po śmierci wojewody kolejne kaplice stawiali jego syn i wnuk. Pojedyncze budowle uzupełniały dróżki jeszcze w wiekach XIX i XX.
Kaplice kalwaryjskie są niezwykłymi dziełami sztuki. Każda jest oryginalna i niepodobna do innych. Najciekawsze są najstarsze kaplice, postawione przez Baudartha. Są utrzymane w stylu manieryzmu niderlandzkiego. Wiele z nich ma symboliczne kształty. Nie zabrakło i takich, które mają kształt serca czy róży...

Droga Pojmania
Już Mikołaj Zebrzydowski ustalił dwa główne szlaki pielgrzymkowe: dróżki Pana Jezusa i dróżki Matki Bożej. Oba szlaki biegną w przeciwnych kierunkach, ale w wielu miejscach spotykają się w jednych i tych samych kaplicach.
Dróżki Pana Jezusa od początku dzieliły się na Drogę Pojmania i Drogę Krzyżową.


Kościół Grobu Matki Bożej i kaplica Pożegnania

Intencje twórcy Kalwarii widać już w tym miejscu, gdzie w jego czasach rozpoczynano Drogę Pojmania. Pierwsza stacja – pożegnanie Syna z Matką została umieszczona w kościele Grobu Matki Bożej, stojącym na stoku Góry Oliwnej.
Kościół został zbudowany w latach 1611-1615 przez Paula Baudartha w kształcie sarkofagu. Potem, w latach 1620-1630 kościół rozbudowano. Pierwotna kaplica – sarkofag znalazła się w części wschodniej przyziemia. Kościół stał się budowlą dwupoziomową. Ma to symbolizować dwa wydarzenia jakie ta świątynia upamiętnia: Pożegnanie Pana Jezusa z Matką (dróżki Pana Jezusa) i Wniebowzięcie Matki Bożej (dróżki Matki Bożej).
Kościół nakrywa dach siodłowy z obeliskami na narożnikach i figurą Matki Bożej z Dzieciątkiem na szczycie frontowym. Od wschodu budowlę zamyka absyda, od zachodu kruchta przykryta kopułą.
Kamienne posągi 12 apostołów i sztachetowe ogrodzenie ustawiono na początku XIX w. W XIX wieku też postawiono nieopodal kaplicę Pożegnania. Obrazy ołtarzowe A. Małeckiego przedstawiają sceny pożegnania Chrystusa z Apostołami.


Ogrójec i Pojmanie
Nieopodal znajduje się miejsce aresztowania Chrystusa. Zebrzydowski i Baudarth zdecydowali się upamiętnić je dwiema stojącymi obok siebie kaplicami. U podnóża Góry Oliwnej były ogrody oliwne. Chrystus bardzo często przychodził tam się modlić. Jego ulubionym miejscem był ogród Getsemani, należący zapewne do matki św. Marka Ewangelisty. Zebrzydowski i Baudarth nie mogli odtworzyć śródziemnomorskiego ogrodu, więc w 1609 r. postawili kaplicę o podstawie pięcioboku z kopulastą wieżą. W jej środku zbudowali grotę wyłożoną kamieniami, a w niej postawili naturalnej wielkości posąg Chrystusa modlącego się i anioła z kielichem. Około 1818 r. umieszczono tam jeszcze obrazy Jana Jerzyczka: "Chrystus budzący Szymona Piotra" i "Judasz zbliżający się z żołnierzami do Chrystusa".
Kaplica Pojmania została zbudowana jednocześnie. Jest bardzo skromnie dekorowana. Ma kształt wydłużonego ośmioboku wpisanego w prostokąt.
Około 1818 r. kaplicę udekorowano obrazami Jana Jerzyczka: "Pocałunek Judasza" i "Żołnierze padający przed Chrystusem w Ogrójcu".

Most na Cedronie i Brama Wschodnia
2000 lat temu Chrystus był prowadzony z Góry Oliwnej do Jerozolimy przez potok Cedron i wchodził do miasta przez jedną z 12 bram. Dlatego Zebrzydowski i Baudarth, starający się wiernie odtworzyć jerozolimskie realia, wybudowali w 1612 r. most na potoku nazwanym Cedron. Bramę Wschodnią wystawił już syn wojewody, Jan Zebrzydowski, w roku 1623. Jej orientalizujące kształty (zwłaszcza cztery spiczaste wieżyczki) miały nawiązywać do wschodniej zabudowy Jerozolimy.

Od Annasza do Kajfasza
Sanhedryn przeprowadzał sąd nad Jezusem w domach Annasza i Kajfasza. W Kalwarii Zebrzydowskiej obie budowle wystawił Baudarth w roku 1609. Dom Annasza ma kształt trójkątny. Wewnątrz są dwa obrazy J. Jerzyczka z ok. 1811 r.: "Chrystus przed Annaszem" i "Chrystus odbierający policzek".
Znacznie bardziej rozbudowany jest Dom Kajfasza. Tu bowiem Chrystus spędził noc. Jest to budowla w kształcie elipsy, nakryta kopułą z ośmioboczną latarnią. Składa się z kaplicy górnej i dolnej, tak zwanej Piwnicy. W kaplicy umieszczono dwa obrazy J. Jerzyczka: "Chrystus przed Kajfaszem" i "Zaparcie się Piotra".
W Piwnicy, na środku, umieszczono naturalnej wielkości figurę Chrystusa przykutego do kolumny. Figura ta cieszy się szczególnym kultem wiernych.
W XVII wieku pielgrzymi spędzali w tej piwnicy lub przed Pałacem Kajfasza noc z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek.




Blisko Matki
Kalwaria Zebrzydowska naocznie ukazuje pielgrzymom jak bardzo los Jezusa i Jego Matki był spleciony. Nawet jeśli część obiektów należy tylko do dróżek Pana Jezusa, to dróżki Matki Bożej znajdują się tuż obok. Tak jest np. w kluczowych miejscach Drogi Pojmania. O tym, że kościół Grobu Matki Bożej upamiętnia też Jej pożegnanie z Synem pisaliśmy powyżej. Drugim kluczowym miejscem Dogi Pojmania jest Pałac Kajfasza. I oto w jego najbliższym sąsiedztwie znajduje się Domek Matki Bożej...
Następna budowla – Ratusz Piłata, jest już początkiem Drogi Krzyżowej.

Droga Krzyżowa na następnej stronie

Wszystkie zdjęcia pochodzą ze strony internetowej sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej