Hebraica na Wielki Post

…NA GOLGOTĘ

Ewangelie podają nam pewne wskazówki, pozwalające z dużym prawdopodobieństwem zlokalizować Golgotę. Leżała ona, zgodnie z nakazami (jako miejsce wykonywania wyroków) zarówno prawa żydowskiego (Kpł 24,14), jak i rzymskiego (Hbr 13,12), poza miastem (Mk, 15,21; Łk 23,26; J 19,17), lecz w bliskiej odległości (J 19,20); obok uczęszczanej drogi (Mk 15,29) i w pobliżu ogrodu z grobami (J 19,41).

W czasach Jezusa wzgórze to wznosiło się poza murami północno-zachodniej części Jerozolimy, a dokładniej w kącie tworzonym przez pierwszy i drugi mur. Odległość od leżącego na południu pałacu Heroda wynosiła niespełna 500 m, a do drugiego muru – od strony zachodniej zaledwie 60 m.

Według ewangelistów nazwa Golgota (hebr. „gugoleth”, aram. „gulgultha”, łac. „calva” lub „calvaria”, gr. „kranion”) tłumaczy się jako „czaszka”. Chodzi tu prawdopodobnie o „przezwisko” dla skalnego wzniesienia, przypominającego swoim kształtem czaszkę. Nie ma wyraźnych informacji co do jego wysokości. Jednakże sama już nazwa sugeruje, że nie chodzi tu raczej o wysoką górę, jak nazywa ją tradycja – Góra Kalwaria. Pośrednio potwierdza to również św. Hieronim, przez wiele lat mieszkający w Jerozolimie i obeznany z miejscowymi realiami, kiedy pisze nie o „Calvariae mons” (góra Czaszki), lecz o „Calvariae locus” (miejsce Czaszki).

Jako ciekawostkę można podać, że Orygenes wpominał tradycję, wg której na Golgocie była pochowana czaszka Adama („Kata Matthaion egzetikon” PG 13,1777). Tradycja ta, wywodząca się z kręgów judeochrześcijańskich, szybko przyjęła się w Kościele greckim jako ilustracja Pawiowej myśli o „nowym Adamie”.

Dodatkowych informacji na omawiany temat dostarczają także badania archeologiczne. Liczne prace wykopaliskowe doprowadziły do odkrycia w północnej części rozległego kamieniołomu pagórka o kształcie czaszki. Od VII w. przed Chr. wydobywano tutaj piękny, biały i twardy kamień „Malaki”. Czyniono to w ten sposób, że wybierano jedynie duże, masywne bloki, pozostawiając kruchy materiał budowlany, który znajdował się pośrodku terenu. Stopniowo powstał więc wysoki na 11-12 metrów stożek przypominający łysą czaszkę.

Eksploatacji kamieniołomu zaprzestano w I w. przed Chrystusem i zaczęto używać tego miejsca jako wysypisko gruzu. Jednakże na podstawie wykopalisk można założyć, że w czasach Jezusa Golgota miała jeszcze ok. 10 m wysokości.

Mimo że był to teren najpierw kamieniołomu, a później wysypiska, na zachód i północ od wzgórza zostały założone ogrody. O ich istnieniu zdaje się świadczyć nazwa znajdującej się w pierwszym murze Bramy Ogrodów.

Bramę Gennat lub Ogrodów wymienia Józef Flawiusz (Bell V 4,2). Przy niej zaczyna się drugi mur, sama jednak należy jeszcze do pierwszego. Prawdopodobnie prowadziła na teren ogrodów na północny-zachód od miasta. Obecnie lokalizować ją zapewne należy w okolicy rosyjskiego przytułku Aleksandra, około 100 m. na wschód od kościoła Grobu Świętego.

Również św. Jan pisze o prywatnym ogrodzie (J 19,41 i 20,15). Nie zmienia to jednak faktu, że w roku 30 było to miejsce pustynne, opustoszałe i przypominające wysypisko śmieci. Ów szeroki na 40 metrów teren był ograniczony od zachodu pionowymi skalnymi ścianami, w których wykuto groby.

Nie da się ustalić, od kiedy Golgota stała się miejscem wykonywania kary śmierci na zbrodniarzach. Dla Rzymian była ona, ze względu na efekt oddziaływania na publiczność, wprost idealnym miejscem kaźni. Jej charakter i położenie gwarantowały pożądaną i liczną widownię. Wzniesienie o spłaszczonym wierzchołku z górującymi nad nimi krzyżami, leżące przy często uczęszczanej trasie wylotowej do Jafy i Cezarei, było doskonałym znakiem odstraszającym – w dniach powszednich dla kilku, a w czasie świąt dla kilkudziesięciu tysięcy ludzi.