Ikona Narodzenia Pańskiego

Ta sama treść została wyrażona także przez geometrię, która posiada pewną symbolikę. Ikona Bożego Narodzenia skomponowana jest na planie krzyża, gdzie na przecięciu linii poziomej symbolizującej śmierć i zmartwychwstanie oraz pionowej ukazującej centralny punkt tajemnicy Wcielenia, czyli spotkanie nieba z ziemią. Ikona zapowiada więc w pośredni sposób krzyż, jako cel Wcielenia. Nad spokojem Betlejem rozciąga się już konieczność krzyża.

Jeżeli z lewego górnego roku zakreślimy ćwierćokrąg, dla którego promieniem będzie górna krawędź i jednocześnie drugi ćwierćokrąg z prawego dolnego rogu, dla którego promieniem będzie dolna krawędź, wówczas utworzy się owalna przestrzeń wyrażająca wychylenie się ziemi ku niebo i zstąpienie nieba ku ziemi. W tej przestrzeni spotkania znajduje się Maryja. W samym centrum ikony, na przecięciu poziomej i pionowej linii znajduje się łono Maryi, ponieważ w Nim w chwili Zwiastowania Bóg stał się człowiekiem.
Jeżeli przyjrzymy się położeniu Dzieciątka zauważymy, ze leży Ono nieco wyżej niż Maryja, bliżej sfery właściwej Bogu, bo jest Ono Synem Boga, który z Maryi wziął swoje ciało. Główka Dzieciątka znajduje się w poziomie na tej samej linii, co głowa Maryi, a w linii pionowej dokładnie nad łonem Maryi.

Wół i osioł umieszczone są w tej scenie ze względu na słowa proroka Izajasza: Wół rozpoznaje swego Pana i osioł żłób swego właściciela (Iz 1,3). Wół to także zwierzę ofiarne, a osioł nasuwa skojarzenia z wjazdem Jezusa do Jerozolima, jak Król Pokoju. Wół i osioł to nie tylko, zgodnie z antyczną mitologią, zwierzęta karmiące człowieka. Wskazują one przede wszystkim na człowieczeństwo Chrystusa. Wśród Ojców Kościoła pojawiają się także opinie że wół, jako zwierzę czyste symbolizuje Żydów a osioł, jako zwierzę uważane za rytualnie nieczyste oznacza pogan. To także podkreślenie dramatu, ze pomimo swego przyjścia nie zostaje rozpoznany przez Izraela, a cześć oddają Mu bezrozumne zwierzęta, kilku pasterzy i przybysze.

Z Niebios na Dzieciątko i Maryję spływa promień zakończony gwiazdą w kręgu i rozdzielający się na trzy promienie, które symbolizują jedność Trójcy. Jeden promień wychodzący z górnego trójkąta oznacza jedną osobę Boga Słowa. Wychodząc z gwiazdy promień dzieli się na trzy blaski, co wskazuje na udział w tej tajemnicy zbawienia Trzech Osób Trójcy Świętej. Częściowo odsłonięte u góry koło symbolizuje Boga Ojca, zaś małe koło wewnątrz zstępującego promienia oznacza Świętego Ducha, natomiast Syn Boży w Osobie Dzieciątka spoczywa w żłobku.

Wokół znajdują się sceny uzupełniające kompozycję.

Do góry, po lewej stronie widzimy trzech Mędrców podążających za gwiazdą. Symbolizują oni trzy okresy w życiu człowieka. Ewangelia nie określa ich liczby, ale od XII w. przyjęło się uważać, iż było ich trzech, bowiem cyfra ta kojarzyła się z trzema okresami życia i dlatego zaczęto ich przedstawiać jako różniących się wiekiem (jeden jest młodzieńcem, drugi w wieku dojrzałym, trzeci starcem). Trzy były również złożone przez nich dary: złoto (symbol królewskiej godności Chrystusa), kadzidło (symbol Jego Boskości) i mirra (wskazująca na śmierć, którą miał ponieść dla zbawienia ludzkości). Trzej Mędrcy są też symboliczną zapowiedzią trzech niewiast niosących wonności. Mędrcy dzięki ludzkiej wiedzy dostrzegli gwiazdę i to doprowadza ich do Króla. Poprzez scenę uwielbienia ze strony Mędrców Cerkiew zaświadcza, iż przyjmuje i uświęca wszelkie ludzkie nauki, które ku niej prowadzą, o ile względne światło poza-chrześcijańskiego objawienia, doprowadza tych, którzy mu służą, do nabożeństwa światła Absolutu.