Liturgia - piękno i zakorzenienie

CREDO (2)

Kościół Zachodni

Wprowadzenie „Credo” do liturgii dokonało się najpierw w Hiszpanii i było związane ze zwalczaniem pozostałości po arianizmie. Na III synodzie w Toledo (589 r.) postanowiono, powołując się przy tym na tradycję Wschodu, odmawiać „Credo” w czasie liturgii. Miało być ono śpiewane przed „Ojcze nasz”.

Zwyczaj ten zaczyna się rozpowszechniać i potwierdzają go również inne synody. Kolejny, VII synod w Toledo (653 r.) dołącza do „Credo” tzw. „Filioqe”, czyli wyrażenie mówiące, iż Duch Święty pochodzi i od Ojca i od Syna, które stało się przedmiotem sporu między Kościołem wschodnim i zachodnim.

Śpiew „Credo” na Zachodzie upowszechniał się powoli. W VIII wieku spotykany jest w Irlandii i Anglii. Manuskrypty z IX wieku o nim nie wspominają, jednakże wiadomo, że św. Metody wprowadził „Credo” na Morawach przed 880 roku. W Mediolanie pojawiło się w X wieku. W Rzymie natomiast w 1014 r. podczas koronacji na cesarza Henryk II zauważył, że nie było „Credo” podczas liturgii. Na zadane przez siebie pytanie usłyszał w odpowiedzi, że Kościół rzymski nie ma w zwyczaju go odmawiać, ponieważ nie był dotknięty herezją – a „Credo” wyznają ci, którzy zagrożeni są błędnymi naukami. Mimo to cesarz nalegał, aby papież Benedykt VIII wprowadził śpiew „Credo” do liturgii. Tak z biegiem czasu się stało, jednakże Rzym ograniczył je do uroczystości i niedziel. W XII wieku zaczęto stosować zasadę, że „Credo” należy śpiewać podczas obchodów liturgicznych, o których jest wzmianka w jego tekście. Burchard ze Strasburga (+ 1506 r.) był autorem zasady stosowania „Credo” wyrażającej się w trzech słowach: „misterium”, „doctrina”, sollemnitas” – sprawowane misterium wspomniane w „Credo”, święci przyczyniający się do rozwoju nauki Kościoła (doktorzy Kościoła), uroczystość.

Rzym, wprowadzając „Credo”, wyznaczył mu miejsce po przepowiadaniu słowa Bożego jako odpowiedź i wyznanie wiary całej wspólnoty na mowę Boga do swego ludu.

Odmiennie niż w Kościołach wschodnich gdzie „Credo” było sformułowane w liczbie mnogiej, na Zachodzie stosuje się liczbę pojedynczą. Początkowo było odmawiane przez wszystkich wiernych (Hiszpania, Galia), jednakże na skutek trudności językowych zostało ono później przejęte przez duchowieństwo i kleryków; w dalszej zaś kolejności przez chór dzielony na dwie grupy.

Prosta melodia „Credo” z biegiem czasu rozbudowywała się, a w epoce baroku powstały nawet arcydzieła muzyczne stanowiące niekiedy samodzielne dzieła wręcz niemożliwe do zastosowania i wykonania podczas liturgii.

W samym tekście „Credo” widoczna jest bardzo rozwinięta i uwypuklona chrystologia. Przekonanie o działaniu Chrystusa zmierzającym do zbawienia ludzi podkreślano przez przyklękanie podczas odmawiania słów: „przyjął ciało z Maryi Dziewicy i stał się człowiekiem”. Wspomina o tym, jako o pewnej nowości Raul z Rivo (+ 1403 r.), jednakże wcześniej Piotr z Cluny (+ 1156 r.) zauważa, że przyklękanie na „stał się człowiekiem” było już dawno stosowane.

Dzisiaj Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego mówi o „Wyznaniu wiary”:

Symbol, czyli wyznanie wiary, zmierza do tego, aby cały lud zgromadzony dał odpowiedź na Boże słowo zwiastowane w czytaniach Pisma Świętego i wyjaśnione w homilii oraz przez wypowiedzenie reguły wiary według formuły zatwierdzonej do użytku liturgicznego przypomniał sobie i uczcił wielkie misteria wiary przed rozpoczęciem ich celebracji w Eucharystii.
Symbol winien być śpiewany lub recytowany przez kapłana i lud w niedziele i uroczystości; można go wykonać także z okazji szczególnie uroczystych celebracji.
Jeśli wyznanie wiary jest śpiewane, intonuje je kapłan albo zależnie od okoliczności kantor lub schola; śpiewają zaś wszyscy razem albo lud na przemian ze scholą.
Jeśli się go nie śpiewa, winni recytować wszyscy razem albo na przemian z podziałem na dwa chóry. (67-68)