MURY

element budowli lub samodzielne budowle ograniczające przestrzeń mieszkalną lub wznoszone w celach obronnych. Biblia stosuje ten termin jako tłumaczenie licznych słów hebrajskich i greckich określających różnego rodzaju budowli. Starożytna literatura, sztuka oraz pozostałości archeologiczne dostarczają szczegółowych informacji o technikach budowy murów stosowanych w starożytnym świecie.

Podobnie jak współcześnie, tak i w starożytności rolnicy budowali niskie mury ogradzające pola i winnice (Rdz 49,22; Lb 22,24-25; Iz 5,5) Ponieważ mury były stawiane z nie ociosanych kamieni, często wymagały napraw (Prz 24,31) Na ogół winnice i sady zakładano na tarasowatych zboczach (por. Jr 31,5); tarasy te, otoczone kamiennymi murkami, wciąż są częstym widokiem na Środkowym Wschodzie. Kamienie używane do budowy tych wiejskich murów czasami były łączone za pomocą gliny lub zaprawy murarskiej, chociaż częstszą praktyką było stawianie ich jeden na drugim. Te proste budowle, do wznoszenia których wykorzystywano kamienie pozyskiwane przy oczyszczaniu pól, zwiększały wydajność ubogiej ziemi uprawnej, gdyż chroniły przed erozją gleby, odstraszały kłusowników i uniemożliwiały zwierzętom niszczenie upraw.

Ściany domów były zazwyczaj budowane z nie ociosanych albo grubo ciosanych kamieni względnie z cegieł mułowych stawianych na kamiennym fundamencie. Czasami ściany pokrywano cienką warstwą tynku. Tynk nie tylko poprawiał wygląd ścian, lecz również odgrywał istotną rolę w usuwaniu "trądu" ze ścian domów (Kpł 14,37-45). Ważniejsze budynki wznoszono zazwyczaj z dużych, ciosanych kamieni. Warstwy kamieni lub cegieł mułowych czasami przedzielano rzędami drewnianych belek. Ta technika została zastosowana przy budowie świątyni (1 Krl 6,36; 7,12),

Mury miejskie: W całym prawie okresie obejmującym czasy biblijne miasta obwarowywano systemem umocnień, składającym się z murów, wież i bram; ludność zamieszkująca nieumocnione osiedla narażona była na duże niebezpieczeństwo (Ez 38,11; Za 2,4). Mury miejskie musiały być odpowiednio wysokie i grube oraz należało je wznosić na tak mocnych fundamentach, żeby mogły wytrzymać nieprzyjacielskie ataki i umożliwić oblężonym obronę miast. Istotnie, zarówno atakujący, jak i obrońcy nieustannie podejmowali próby przewyższenia pomysłowością swoich przeciwników; długotrwałe oblężenia były rezultatem tego właśnie współzawodnictwa. Słynne płaskorzeźby z pałacu asyryjskiego władcy Sennacheryba (705-681 przed Chr.) w Niniwie przedstawiają niektóre z technik stosowanych w zdobywaniu i obronie miasta otoczonego murami (por. Iz 36,1-2; 37,33). W samej Biblii pojawiają się częste wzmianki o różnych aspektach długotrwałego oblężenia (Pwt 20,20; 2 Sm 20,15; Ps 89,40; Jr 6,6; Ez 4,1-3; 26,7-10; Jl 2,7-9; por. Łk 19,43; 21,20). Ta lista, chociaż niewyczerpująca, dowodzi obronnego znaczenia murów i wskazuje, jak wiele energii i pomysłowości poświęcano zburzeniu przeszkody (tj, murów) oddzielającej napastników od obrońców. Niektóre miasta były w staniedługo stawiać opór oblegającym (2 Krl 17,5 Najskuteczniejszym sposobem zdobycia miasta było, jak się zdaje, zastosowanie fortelu. mającego na celu wywabienie obrońców poza mury miasta (Joz 8,10-17).

Chociaż miasta różniły się pod względem wielkości, przeciętna powierzchnia obwarowana murami wynosiła w starożytnej Palestynie od 5 do 10 akrów. W zależności od okresu mury różniły się wysokością, grubością oraz architekturą. Najstarsze ufortyfikowane miasto znane w Palestynie to Jerycho; jego najwcześniejsze mury, pochodzące z około 7000 r. przed Chr., były zbudowane z litego kamienia, a ich grubość wynosiła ponad 2 m. Między Jerychem z epoki neolitu a następnymi najstarszymi fortyfikacjami istnieje przerwa licząca około 4000 lat, gdyż miasta warowne pojawiają, się znowu dopiero około 3000 r. przed Chr. W tej właśnie epoce powstały mury takiej-. miast, jak Megiddo i Gezer; następne okresy świadczą o przebudowach lub odbudowie wcześniejszych systemów obronnych.

Od początków III tysiąclecia przed Chr. aż do okresu rzymskiego (zapoczątkowanego w 63 r. przed Chr.) miasta na Bliskim Wschodzie prawie zawsze były otoczone kamiennymi murami. Niektóre z najwcześniejszych murów miejskich miały grubość wynoszącą ponad 5 m i zostały wzniesione z litego kamienia; inne mury były tylko obłożone kamieniem, natomiast środek muru wypełniano gruzem. Te masywne mury często dodatkowo wzmacniano ziemnymi nasypami i wałami.

Wiele uwagi poświęcano budowie głębokich i grubych fundamentów, które uniemożliwiały robienie podkopów łub wyłomów. Rowy pod fundamenty kopano również w miejscu wcześniejszych zburzonych murów, a niektóre mury wznoszono na skale łożyskowej. Najczęściej jednak tylko dolne warstwy murów były budowane z kamienia; większość tych masywnych murów ma nadbudówki z cegły mułowej. Warstwy kamienne z jednej strony chroniły podstawę murów przed wilgocią i atakami wroga, a z drugiej obniżały koszty budowy. Do czasów Salomona (X w. przed Chr.), kiedy zaczęto starannie obrabiać kamienny budulec, większość miejskich umocnień była wznoszona z grubo ciosanego kamienia. Budowa fortyfikacji rozwijała się szczególnie w drugiej ćwierci II tysiąclecia przed Chr., a wiele murów miejskich, chroniących mieszkańców Palestyny przez następne pięć wieków pochodziło, było murami, przy budowie których wykorzystywano pozostałości murów z tego wcześniejszego okresu.

W XI w. przed Chr. zaczęto stosować w Palestynie inny rodzaj muru, wznoszony na regularnej podstawie, a znany jako mur kazamatowy. Ten styl budowy polegał na wznoszeniu dwóch równoległych murów, pomiędzy którymi istniała wolna przestrzeń szerokości około 1,75 m lub 2 m stóp; zewnętrzne mury były połączone krótkimi murami poprzecznymi stawianymi w regularnych odstępach; w ten sposób powstawał szereg małych pomieszczeń w murze. Komory te wypełniano na ogół gruzem, aby dodatkowo wzmocnić mury. Tak powstawały bardzo mocne mury, które wymagały o wiele mniejszego nakładu pracy niż solidny mur kamienny o porównywalnej grubości (ok. 5 m). budowany z litego kamienia. Najbardziej znane mury kazamatowe wraz ze złożonym systemem bram odbyto w Chasor, Megiddo i Gezer, miastach z czasów Salomona (por. 1Krl 9,15). Chociaż mury kazamatowe nie znikły od razu, to jednak metody wojny oblężniczej wprowadzone przez Asyryjczyków w XI w. przed Chr. zmusiły do budowy solidnych murów z wnękami i wysuniętymi narożnikami.

Znaczenie w Biblii: Mury niektórych miast stały się sławne, bądź to ze względu na same miasta, które otaczały, bądź to ze względu na jakieś pamiętne wydarzenie. Chodzi tu o mury takich miast jak: Jerycho (Joz 6,20), Bet-Szean (1 Sm 31,10.12), Babilon (Jr 51,44), Damaszek (Jr 49,27) oraz Tyr (Ez 26,4). Szczególnie częste wzmianki odnoszą się do murów Jerozolimy (np. 2 Sm 5,9; 1 Krl 3,1; 2 Krn 36,19; Ne 1,3; 2,17).

Powyższy przegląd starożytnych murów miejskich rzuca jaskrawsze światło na liczne fragmenty Biblii. Na przykład, ST jest zgodny z innymi źródłami w kwestii, że mury miejskie były na tyle grube, iż mogły służyć jako platformy do prowadzenia działań obronnych (2 Sm 11,20-21.24; Iz 36,11-12). Istotnie, w Joz 2,15 czytamy, że Rachab pomogła uciec zwiadowcom żydowskim z Jerycha, spuszczając ich "po powrozie z okna, gdyż dom jej przylegał do muru miejskiego i jakby w murze mieszkała" .

Mury odgrywały w starożytnym świecie tak ważną rolę, że pisarze biblijni opisywali fortyfikacje miejskie za pomocą wspaniałych i potężnych przenośni. Na przykład, jeżeli mury miejskie miały przeciętnie od 7 do 10,5 m wysokości, to przenośnia Dawida w 2 Sm 22,30 jest tym bardziej trafna (por. Ps 18,30), a przesada żydowskich zwiadowców wydaje się zrozumiała (Lb 13,28; por. Pwt 1,28). Inne ustępy, które odwołują się do obrazu murów, aby przekazać pewne przesłanie, to Prz 18,11; 25,28; Iz 2,15; 22,5; 26,1; 30,13; 60,10.18; Ez 38,20 oraz Mi 7,11). Podobnie, większość odniesień w NT do murów to przenośnie. W Dz 23,3 Paweł przyrównuje Ananiasza do "ściany pobielanej", a w Ef 2,14 wrogość między Żydami a poganami nazywa "rozdzielającym murem". Miasta w czasach NT nadal otaczały mury, ponieważ Paweł został spuszczony, z powodu grożącego mu niebezpieczeństwa w koszu na sznurze przez mur Damaszku (Dz 9,25). Najszerszy opis murów w NT znajduje się w Ap 21,12-19, gdzie autor opisuje mury niebieskiego Jeruzalem.
(EB - za zgodą Wydawnictwa "Vocatio" :.)