RABBI, RABBUNI

(hebr., „mój wielki, mistrz”)
Tytuł, który nabrał znaczenia ogólnego szacunku wyrażanego wobec osoby adresowanej, „mój mistrz”, albo bardziej specyficznego znaczenia: „mój nauczyciel”. W ST samo raw, bez użycia zaimka dzierżawczego, używa się w konstrukcjach znaczących „główny" czy „dowodzący" (2 Krl 18,17; 25,8). W Misznie i Tosefcie (III w. po Chr.) słowo raw zaczęło oznaczać pana (w przeciwieństwie do niewolnik), a także nauczyciela uczniów, a zwłaszcza osobę, której została udzielona władza nauczania i osądzania spraw w dziedzinie prawa izraelskiego. Na inskrypcjach z II-IV w. słowa rabi używa się jako zaszczytnego tytułu dla wysoko postawionych osób. NT podaje dwie formy tego tytułu: rabi i rabuni (w najlepszych manuskryptach), które prawdopodobnie są zapisem jego hebrajskiego i aramejskiego brzmienia w I w. Późniejsze brzmienie, poświadczone przez Targumy (tłumaczenia hebrajskiego Pisma Świętego na aramejski) oraz inskrypcje, to rebi, ribi, rib oraz riboni. W NT słowa „Mistrz” używa się czasami jako odpowiednika „Rabbi".

W NT słowa Rabbi używa się najczęściej, gdy ktoś bezpośrednio zwraca się do Jezusa jako nauczyciela i osoby szanowanej. W Ewangelii Marka uczniowie Jezusa nazywają Go Rabbi (9,5; 11,21; 14,45), natomiast ślepiec zwraca się do Niego Rabbuni (10,51) - wszystkie te przypadki odnoszą się do kontekstów, w których Jezus działa, a nie naucza. W Ewangelii Jana zarówno Rabbi (1,38), jak i Rabbuni (20,16) wyraźnie znaczą „Nauczyciel”. Inne użycie tego słowa przez Jana odpowiada temu rozumieniu lub oznacza bardziej ogólny tytuł wyrażający szacunek (1,49; 3,2.26; 4,31; 6,25; 9,2; 11,8). Mateusz również łączy tytuł Rabbi zarówno z nauczaniem, jak i ze statusem społecznym i odnosi go jedynie do Jezusa, chociaż odrzuca stosowanie go we wspólnocie uczniów Jezusa (23,7-8). A zatem tylko Judasz nazywa Jezusa „Rabbi” w chwili zdrady (26,25.49), a inni uczniowie nie zwracają się do Niego ani przez „Rabbi”, ani przez „Nauczyciel” (termin używany tylko przez osoby z zewnątrz), lecz przez „Pan” (8,21.25; 14,28.30; 18,21). Poza Ewangeliami Mateusza, Marka i Jana żadne inne dokumenty NT nie używają słowa Rabbi.
(EB)