Gest czy solidarność?

3° zwykła potrzeba bliźniego zależna od postawy miłosierdzia i wielkodusznej miłości bliźniego. Wg Tomasza z Akwinu jałmużna to wymóg określany z jednej strony nadwyżką posiadanych dóbr (tzw. bona superflua), a z drugiej brakiem koniecznej pomocy; poza tym jałmużna jest radą ewangeliczną i moralną powinnością ocenianą przez osobę jałmużnika wobec własnego sumienia, które winno określać, jakie z posiadanych dóbr są konieczne do jej godziwego życia i tych osób, za które jest odpowiedzialna (beneficjat). Dający jałmużnę powinien kierować się miłością i życzliwością, aby nie ranić zmuszonych do korzystania z pomocy, oraz roztropnością, by nie wspomagać nadużywających dobroczynności („Niech się spoci jałmużna w ręku twym, zanim rozeznasz, komu ją masz dać", Didache 1,5). Nie należy jednak odmawiać wsparcia pod pretekstem użycia go na złe cele. Miłość domaga się także szukania przyczyn ubóstwa oraz środków do jego przezwyciężenia.

Współczesne dokumenty nauczycielskiego urzędu Kościoła uznają jałmużnę za element solidaryzmu społecznego formułowanego w szerszej perspektywie moralności społecznej, zgodnie z wymogami aktualnych realiów społeczno-ekonomicznych. Odmiennie niż w indywidualistycznie rozumianej filantropii, jałmużna wiąże się z postulatem kształtowania wszelkich wymiarów egzystencji człowieka i jego aktywności oraz środowiska, w którym żyje on tak, aby odpowiadały jego naturze i godności. Zobowiązanie do jałmużny zostało rozszerzone uniwersalistycznie na całą społeczność światową. Zgodnie z zasadą powszechnego przeznaczenia dóbr ziemskich na wszystkich ludziach ciąży „obowiązek wspomagania ubogich i to nie tylko z tego, co im zbywa", ale dla zabezpieczenia każdemu człowiekowi udziału w dobrach stworzonych („w słusznej mierze, w duchu sprawiedliwości, której towarzyszy miłość" - KDK 69).

Chrześcijanie nie tylko powinni czuwać nad ukierunkowaniem zarządzania i dystrybucji dóbr stworzonych dla dobra wszystkich oraz zapobiegać rosnącym dysproporcjom w rozwoju i zamożności poszczególnych krajów i regionów, lecz także wspierać zorganizowaną opiekę społeczną (opartą na zasadzie sprawiedliwości) autentycznym miłosierdziem i ofiarnością. Obowiązek ten dotyczy zarówno tradycyjnie rozumianych dóbr zbywających, jak i dóbr koniecznych do życia. Tylko międzynarodowa solidarność oraz wszechstronna pomoc państw bogatych, unikająca tendencji imperialistycznych, umożliwi przetrwanie i rozwój krajom w trudnej sytuacji społeczno-ekonomicznej, pogorszonej na skutek zaciągniętych kredytów i wzrastającego zadłużenia. Bez oczekiwania na „specjalne okoliczności” chrześcijanie powinni być solidarni z najbardziej cierpiącymi z powodu głodu, naruszania praw człowieka i pozbawienia wolności (także wolności religijnej). potrzeba radykalnych reform w zakresie struktur powodujących nędzę oraz walka o prawa ubogich nie może się przekształcać w starcie między warstwą ludzi biednych a bogatych. Jednocześnie jałmużna, jako element chrześcijańskiej formacji duchowej, umożliwia przezwyciężenie zagrożeń konsumpcjonizmu i indywidualizmu, a tym samym przedkładanie własnych dóbr, spraw i pragnień nad potrzeby bliźniego. Państwową opiekę społeczną ma uzupełniać działalność charytatywna Kościoła (Caritas, Cor Unum), połączona z jego misją ewangelizacyjną.


Na podstawie Encyklopedii Katolickiej