Hebraica na Wielki Post

PRETORIUM

U Rzymian „pretorium” było miejscem, gdzie rezydował „pretor”. Mógł to być zarówno namiot wojskowy, zamek obronny, jak i pałac pokonanego króla. Urząd ten, który na samym początku sprawowano właśnie w namiotach wojskowych, zachował swój pełen prostoty charakter. Do jego sprawowania wystarczyły dwie rzeczy:

- „trybunał” – podwyższenie, podium w kształcie półkolistym, dosyć wysokie i znacznych rozmiarów, jednakże łatwe do przeniesienia

- krzesło kurulne (grec. bema, łac. sella curulis) - krzesło sędziowskie urzędników rzymskich, umieszczane na środku „trybunału”. Stanowiło ważny symbol władzy i godności namiestnika, nadający orzeczeniu sądowemu formalną ważność i moc prawną. Był to elegancki, ozdobiony cenną kością słoniową, lecz raczej niewygodny taboret (jego wygląd znany jest z licznych monet rzymskich), niewiele mający wspólnego z okazałym fotelem tronowym.

Zwrot „zasiąść na krześle sędziowskim” jest, jak pozwalają wnioskować starożytne teksty, terminem fachowym, oznaczającym tyle, co „ogłosić wyrok”. Kiedy więc namiestnik siadał na owym krześle, czynił wydanie skazańca żołnierzom oficjalną czynnością urzędową bez konieczności powtarzania wyroku słowami.

W Cezarei pretorium znajdowało się w pałacu Heroda Wielkiego. Natomiast do dnia dzisiejszego toczą się spory, gdzie należy szukać go w Jerozolimie. Problem rodzi się stąd, że nie ma na ten temat żadnych przekazów z czasów pierwszych chrześcijan. Może to wynikać zarówno z faktu, że nie przywiązywali oni do tego zbytniej wagi, jak i z trudności powstałych na skutek zburzenia Jerozolimy w 70 r. Później natomiast miasto odbudowane przez Hadriana jako Aelia Capitolina miało zupełnie inną zabudowę, a ponadto zmieniono również w niektórych miejscach ukształtowanie terenu.

Z Ewangelii wiadomo jedynie, że pretorium ustawiono na miejscu zwanym Lithostrotos, po hebrajsku Gabbata (J 19,13)

Lithostrotos (grec. lithos = kamień; strotos = wyłożony) – czyli miejsce wyłożone płytami kamiennymi
Gabbata – wywodzi się od hebrajskiego „gabbeta” czyli „wzniesienie”, lub od rdzenia gab/gabba – „wzgórze”, „wzniesienie”; tak więc mogła to być nazwa wysoko położonej części miasta (w której leżał pałac Heroda) lub też określenie podium, podwyższenia, na którym stawiano krzesło kurulne (udowodniono istnienie takich zainstalowanych na stałe „trybunałów” w wielu rzymsko-greckich miastach).
Wszystko wskazuje na to, że to samo miejsce miało podwójną nazwę. Helleniści (tzn. Żydzi mówiący po grecku) nazywali je Lithostrotos – wywodząc nazwę od kamiennego bruku. Natomiast mówiący po aramejsku – Gabbata, podkreślając tym samym jego wysokie usytuowanie lub urządzenie na nim wzniesione.

Nie wiadomo jednak dokładnie, gdzie owo miejsce się znajdowało…