Liturgia - piękno i zakorzenienie

WPROWADZENIE – Sprawowanie

MIEJSCE

Pierwsza Eucharystia sprawowana była w Wieczerniku, czyli „dużej sali na górze, usłanej, gotowej” (por. Mk 14,15; Łk 22, 12). Więcej o Wieczerniku i jego lokalizacji znajduje się w

ubiegłorocznej Hebraice :.

Teksty biblijne mówią, że miejscem sprawowania Eucharystii był dom (lub domy) prywatny. W Dziejach Apostolskich (4,46-47) czytamy, że łamanie chleba odbywało się „kat oikon”. W języku greckim na określenie domu używano zamiennie dwóch słów: „oikos” i „oikia”, przy czym słowo „dom” oznaczać mogło zarówno budynek, pomieszczenie mieszkalne jak i rodzinę, ród. Z tego też powodu do dzisiaj trwają spory jak należy rozumieć ów zwrot „kai ikon”. Jedni upatrują w nim przeciwstawienie świątyni i tłumaczą „w domu”, „w pewnym domu” wykluczając jednocześnie istnienie innych domów. Inni twierdzą, że było to miejsce w domu prywatnym odpowiednio przystosowane do sprawowania Eucharystii. Jeszcze inni uważają, że zwrot ten informuje nas, że Eucharystię sprawowano „po domowemu”, „rodzinnie”. Dla kolejnych jest to wskazówka co do istnienia wielu domów, które jednak nie miały charakteru sakralnego w dzisiejszym tego słowa znaczeniu. Jest to najbardziej prawdopodobne ze względu na fakt wzrastania liczby wierzących, wybór siedmiu diakonów i fragmenty listów Pawła.

Autorzy dokumentów wczesnochrześcijańskich traktują miejsce sprawowania Eucharystii drugoplanowo. W „Didache” na przykład nie ma o nim mowy, chociaż niektórzy we wzmiankach z rozdziału 9 i 10 widzą sugestie istnienia dwóch oddzielnych przestrzeni: jedną na „łamanie chleba” i drugą na „liturgię czuwań”, którą sprawowano razem z katechumenami.

Wraz z rozpowszechnianiem się chrześcijaństwa coraz więcej było domów, w których sprawowano Eucharystię. W większych miastach, takich jak na przykład Smyrna, Aleksandria, Kartagina czy Antiochia, takich domów było nawet kilka. Niektóre z nich – w Antiochii i Citrze, posiadały nie tylko salę przeznaczoną do spotkań, lecz również mieszkanie dla liturga. Innymi miejscami kultu były niekiedy cmentarze, katakumby, pokoje w których przebywał umierający, lecz nie była to praktyka stała. Poza tym na Wschodzie w drugiej połowie II w., a na Zachodzie w pierwszej połowie III w. Eucharystia sprawowana była także na grobach męczenników. Innymi miejscami, zwłaszcza podczas prześladowań, chrześcijanie „łamali chleb” pod gołym niebem, w miejscach pustynnych, w więzieniach i na okrętach.
Osobne budowle do sprawowania liturgii zaczęły powstawać pod koniec II w. zwłaszcza na Wschodzie – m.in. w Nikomedii, Cezarei, Odessie, Antiochii i Aleksandrii. Potwierdziły to odkrycia archeologiczne jak chociażby słynny dom w Dura Europos z 232/3 roku, kościół domowy w Qirk-Bize w północnej Syrii z końca II w. czy kościół w Sali w termach w Salonie (Dalmacja).