Liturgia - piękno i zakorzenienie

WPROWADZENIE – Nazwy

Sprawowanie Eucharystii określane było na przestrzeni wieków różnymi nazwami. Niektóre z nich są do dzisiaj powszechnie znane i używane, inne znane są jedynie wąskiemu gronu historyków i liturgistów. W tym, ostatnim już artykule wprowadzającym, warto zapoznać się z niektórymi z nich.

1. Łamanie chleba (he klasis tou artou) – to najstarsze określenie spotykane w pierwotnej gminie, użyte w Dz 2,42.46; 20,7

2. Uczta Pańska (Kyriake deipnon) – 1 Kor 11,20

3. Eucharystia (hebr. berakah, toda) – używana od końca I w., występuje m.in. w gnostyckich „Acta Thomae”, syryjskiej „Didaskalia”, w pismach Ignacego z Antiochii, Justyna, Ireneusza, Tertuliana i Hipolita. Powstała ona w wyniku tego iż łamaniu chleba towarzyszyła zawsze modlitwa dziękczynna. Poza tym oznaczała również konsekrowane dary chleba i wina.

Z tą nazwą łączy się również inna – „eulogia”. Wskazuje ona na Eucharystię jako posiłek. Występuje w 1 Kor 10,16 jako „kielich błogosławieństwa” (poterion tes eulogias). Wyrażenie to było często stosowane od III do V wieku. Używa go Cyryl z Jerozolimy w swoich „Katechezach mistagogicznych”. Hipolit Rzymski natomiast posługuje się nim do określenia chleba spożywanego podczas agap (niekonsekrowango) i to rozróżnienie przyjęło się w Kościele wschodnim, a w VI wieku w Galii.

4. Sacrificium, ofiara (gr. thysia) – stosowane przez Cypriana i Augustyna, na terytorium łacińskim stosowano także nazwy: „oblatio”, „offerrere” „sacrificari”. Do VI w. „oblatio” była nawet zwyczajną nazwą Mszy Św.

5. Dar („kurbono” – w lit. syryjskiej, „patarag” – w lit. armeńskiej)

6. „Zbliżać się”, „przystępować” do Pana („kurobho” – w lit. zachodniosyryjskiej, „prosfora” – w lit. wschodniej greckiej) – termin stosowany przejściowo

7. Sacrum (Etiopia, Arabowie), sancta, sacra

8. Dominicum (Afryka – męczennicy z Abiteny: „sine dominico non possumus”)

9. Collecta (Afryka - zebranie, zgromadzenie, gr. „synaksis”) – określenie to dominowało od IV w., a następnie zostało zastąpione słowem „Eucharistia”

10. Liturgia (służba) – od IX w.

11. Summum officium – późne średniowiecze

12. Missa (l. mn. Missae) – Nazwę tę, najbardziej przyjętą i stosowaną w średniowieczu, jedni wywodzą od modlitw wysyłanych ku Bogu i nawiązują do XVII rozdziału „Reguły” Benedykta, w którym mowa jest o „missae”. Inni rozumieją to słowo jako specjalną czynność posłanego – w nawiązaniu do hebrajskiego „missah”. Jeszcze inni widzą tu związek z rzymskim zwyczajem rozwiązywania zgromadzenia, kończenia obrad (missa = dimissio – imiesłów od mittere – posyłać, dimittere – wysyłać, odesłać). Jednakże zarówno druga jak i trzecia koncepcja nie są dzisiaj powszechnie uznawane.
Słowo „missa” stało się określeniem Mszy Św. w IV wieku. Oznaczało nie tylko rozesłanie, jak twierdzą niektórzy, ale także sprawowanie liturgii godzin i celebrację Mszy Św. w pełnym tego słowa znaczeniu.

13. Tajemnica (gr. mysterion, l.mn. mysteria) – m.in. u Jana Chryzostoma; łacińską odmianą tego słowa jest „sacramentum”

14. W pierwotnym Kościele Eucharystię określano również krótkimi formułami:

a) Maranatha – 1Kor 16,22

b) „W górę serca” – od III w.

c) „Być z Panem” – 1Tes 4,17; Flp 1,22; 2Kor 3,4

d) Życie – w punickiej mowie z czasów Augustyna